ThienNhien.Net – Từ nhiều năm nay, nạn khai thác cát ồ ạt trên sông của nhiều doanh nghiệp đã khiến cho tình trạng sạt lở dọc bờ sông Kiến Giang (huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình) ngày một nghiêm trọng, người dân lo lắng, bất an. Nhiều hộ dân đứng trước nguy cơ mất hết đất canh tác, thậm chí là nhà ở.
Sạt lở bờ sông nghiêm trọng
Theo phản ánh của nhiều hộ dân tại thôn Văn Minh (xã Văn Thuỷ, huyện Lệ Thuỷ), tình trạng khai thác cát cả ngày lẫn đêm của một số doanh nghiệp trên địa bàn là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng sạt lở bờ sông, xâm lấn vào đất vườn của họ. “Trước đây, bờ sông cách nhà tui chừng 30m. Quá trình bị xâm thực, xói mòn, nhất là tình trạng khai thác cát bừa bãi thời gian gần đây, đã làm cho mảnh vườn của tui bị cuốn xuống sông gần hết. Giờ nhà tui chỉ còn cách bờ sông chưa đầy 10m”, ông Nguyễn Văn Chít (87 tuổi, trú tại thôn Văn Minh) bức xúc.
Có mặt tại khúc sông này, chúng tôi chứng kiến những chiếc thuyền khai thác cát đang hoạt động liên tục trên sông, cùng với nó là những ghe chở cát chạy ngược xuôi tấp nập phá vỡ sự yên tĩnh vốn có của vùng quê nghèo. “Các thuyền khai thác cát ở đây hoạt động ầm ĩ liên tục từ sáng sớm đến tối mịt khiến chúng tôi không tài nào ngủ được”, một người dân nói trong cơn bực tức. Theo người dân, tình trạng sạt lở bờ sông và xâm lấn đất vườn của họ từng xảy ra nhưng ở mức độ thấp, hơn nữa nhiều hộ dân đã trồng tre để hạn chế nên tình trạng sạt lở có phần thuyên giảm. Tuy nhiên, từ khi các doanh nghiệp cho tàu bè đến đây khai thác cát ồ ạt thì tình hình sạt lở càng trở nên nghiêm trọng. Nhiều diện tích đất canh tác nông nghiệp của các hộ dân cũng vì thế mà bị cuốn xuống sông.
Chỉ tay về phía bờ sông, bà Phạm Thị Phương (55 tuổi, trú tại thôn Văn Minh) nói: “Lúc trước, ở tận ngoài kia là đất gia đình tôi trồng khoai, hoa màu. Nhưng do gần đây họ hút cát rồi tàu thuyền chạy qua lại liên tục nên đất đai, vườn tược bị cuốn hết xuống sông gần cả chục mét. Cứ tình hình này thì nhà cửa của chúng tôi rồi cũng đổ xuống sông hết cả”. Không chỉ riêng thôn Văn Minh, ở bên kia bờ sông, nhiều hộ dân thôn Xuân Hồi (xã Mai Thủy) cũng bức xúc vì tình trạng khai thác cát gây sạt lở nghiêm trọng. Nhiều người dân cho biết, nhiều thuyền bè từng tập trung về đây khai thác cát “lậu” gây sạt lở bờ sông, người dân nhiều lần phản đối, thậm chí dùng vũ lực xua đuổi nên mới yên được một thời gian. Nhưng khoảng đầu năm 2014, các tàu khai thác cát của các doanh nghiệp được cấp phép lại ùn ùn kéo đến khiến người dân lo lắng.
Chính quyền biết nhưng khó xử lý
Thực trạng khai thác cát diễn ra ồ ạt, tận thu của nhiều DN đã khiến cho cuộc sống của hàng chục hộ dân sống hai bên bờ sông Kiến Giang đối diện với nguy cơ mất dần đất canh tác. Theo tìm hiểu của chúng tôi, các thuyền lớn đang khai thác trên sông Kiến Giang thuộc một công ty có địa chỉ tại thị trấn Kiến Giang (huyện Lệ Thuỷ). Đầu năm 2014, công ty trên được Sở TN&MT tỉnh Quảng Bình cấp phép khai thác khoáng sản trên sông Kiến Giang thuộc các xã Văn Thủy, Mai Thủy, Kim Thủy, Mỹ Thủy (huyện Lệ Thủy) trong thời hạn 18 năm. Theo đó, các tàu thuyền chỉ được phép khai thác giữa lòng sông, tuy nhiên theo phản ánh của người dân, đã xảy ra tình trạng các thuyền men theo dọc bờ sông để hút cát trái phép.
Ông Đỗ Ngọc Ruya – Phó Chủ tịch UBND xã Văn Thuỷ – cho biết, thôn Văn Minh hiện có 184 hộ dân, trong đó có khoảng 17 hộ dân sống dọc bờ sông Kiến Giang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sạt lở. Ông cũng nhìn nhận, việc bờ sông ở thôn Văn Minh sạt lở nghiêm trọng có ảnh hưởng từ việc các tàu thuyền nạo vét cát trên sông này. “Qua nhiều lần tiếp xúc cử tri, bà con phản ánh, việc khai thác cát sỏi làm sạt lở bờ sông khiến nhiều hộ dân mất dần đất canh tác. Tuy nhiên cái khó là DN này được tỉnh cấp phép nên chúng tôi không có thẩm quyền để xử lý”, ông Ruya cho biết thêm.
Bên cạnh một số tàu thuyền khai thác cát được cấp phép thì hằng ngày còn có hàng chục tàu thuyền của các hộ dân cũng khai thác cát “chui”, không theo quy hoạch song chính quyền địa phương vẫn không thể kiểm soát. Mặt khác, hiện nay các tàu thuyền khai thác đều bằng ống hút đặt xuống lòng sông nên khi khai thác, họ dừng thuyền ở vùng này nhưng lại đưa ống hút ra vùng khác để hút nên rất khó trong việc kiểm tra. Chính kiểu khai thác này đã làm thay đổi dòng chảy dẫn đến tình trạng sạt lở bờ sông ngày một nhiều hơn.
Liên quan đến sự việc, ông Nguyễn Quang Năm – Chủ tịch UBND huyện Lệ Thuỷ – cho biết, tình trạng sạt lở tại các điểm nói trên diễn ra ngày càng nghiêm trọng và thừa nhận, việc khai thác cát là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này. “Vừa qua chúng tôi đã chỉ đạo các đơn vị thường xuyên kiểm tra và lập biên bản một số đối tượng khai thác cát trộm. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ cử Phòng Tài nguyên – Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra và trình lên tỉnh nhằm lên phương án khắc phục tình trạng sạt lở này”, ông Năm nói.
