ThienNhien.Net – Mùa mưa này, cũng như nhiều địa phương ven biển, Cà Mau lại đối mặt tình trạng sạt lở, cuốn trôi rừng phòng hộ… Chính quyền và người dân nơi cực nam Tổ quốc đã linh hoạt, dùng nhiều cách thức, khắc chế sự tàn phá của sóng dữ.
Không khuất phục
Xóm biển Sào Lưới ngày giữa tháng 7, trời bỗng dưng tối sầm. Đám trẻ mải mê theo chân người lạ ghi hình, thấy mưa, tất tả chạy về trên chiếc cầu gỗ – con đường duy nhất của xóm nghèo. Có em bất cẩn bị gió thổi, trượt chân rớt xuống nước, mình mẩy lấm lem. Trong căn nhà sát biển, ông Nguyễn Văn Lanh, 67 tuổi, bưng vội mâm cơm lên sàn cao, né sóng. “Bữa trước cũng mưa vầy, mải lo cái mẻ cá kho quẹt mà sóng đánh úp lên tận sàn, đổ hết cơm, canh” – ông Lanh nói.
Nơi ông Lanh và lũ trẻ sinh sống thuộc ấp Sào Lưới của xã Nguyễn Việt Khái, huyện Phú Tân. Không đường, không trường, không trạm y tế và biệt lập với dân cư trong vùng, nên cư dân địa phương gắn cho cái tên “xóm đảo”. Dòng di dân không đất canh tác, quần tụ về xóm này dựng nhà sàn, ngày ngày giăng lưới và làm thuê cho ghe biển. Thâm niên nhất là ông Lanh, từ ngày bỏ quê định cư ở đây, ngót nghét cũng hơn 25 năm. Xóm có hơn 20 gia đình, phần lớn do tách khẩu từ hộ gốc. Ông Lanh, có năm người con, dựng vợ gả chồng, tiếp tục quần tụ, nối gót nghề chài lưới.
Mùa mưa năm trước, cữ tháng 8 âm lịch, trong đêm tối biển bất ngờ nổi sóng. Ông Lanh và người thân chỉ kịp thoát khỏi căn nhà khi chúng đổ sập. Đó cũng là lần thứ ba trong vòng chưa đầy 10 năm, ông Lanh phải cất lại nhà vì thiên tai.
Theo quan sát của chúng tôi, suốt tuyến từ Rạch Xẻo Sâu (xã Rạch Chèo) đến Cái Đôi Nhỏ (thị trấn Cái Đôi Vàm) do Ban quản lý rừng phòng hộ (BQLRPH) Sào Lưới quản lý, chiều dài 20 km, bờ biển bị khoét sâu như hình răng cưa, những cây mắm, đước gần chục năm tuổi bị sóng bứng bật gốc, nằm la liệt. Con đê bề ngang 10m, để chắn sóng, bảo vệ rừng phòng hộ và hàng nghìn ha đất nuôi thủy sản của hộ dân trong vùng bị sóng biển bào mòn, nhiều vạt rừng không còn một bóng cây. Phó Trưởng BQLRPH Sào Lưới Phan Tiến Bền cho biết: Nhiều lần, đơn vị thuê người đóng cọc, múc đất, trồng cây để “hàn đê”, nhưng vẫn không giữ nguyên được đê. Giờ, sóng biển đánh vỡ nhiều đoạn, tổng chiều dài đê vỡ hơn 400 m.
Vì đê bị vỡ, nên mùa mưa năm 2014, nhiều vuông tôm của hộ dân ấp Sào Lưới bị sóng biển làm vỡ bờ bao.
Ông Võ Văn Đón, có vuông tôm 4,7 ha nằm sau đoạn đê vỡ cho hay, đã tiêu tốn hơn 20 triệu đồng thuê gia cố lại vuông tôm. Cùng thời gian ấy, ông di dời luôn căn nhà, giếng nước khoan lùi vô mé rừng. Cùng cảnh ngộ ông Đón, nhiều gia đình khác như ông Thái Văn Quây, Nguyễn Văn Thành, Lâm Văn Mãi… cũng phải đầu tư cả chục triệu đồng để gia cố vuông tôm bị sóng biển làm bể bờ bao. Trong khi chờ Nhà nước rót kinh phí xây kè bảo vệ đê, ông Đón và những hộ dân này khẳng định, tiếp tục bám đất, bám làng, để sản xuất, nuôi trồng thủy sản, dùng mọi phương thức chống sóng dữ, không chịu khuất phục.
Quyết bảo vệ đê biển
Nằm chót cùng cực nam Tổ quốc, ba bên tiếp giáp biển, với chiều dài bờ biển 254 km, có 87 cửa sông thông ra biển và khoảng 10.000 km sông, rạch, kênh, mương các cấp… nên Cà Mau là một trong những tỉnh ven biển của ĐBSCL dễ bị tổn thương do thiên tai hoặc biến đổi khí hậu. Theo khảo sát của các ban, ngành chức năng trong tỉnh, từ năm 2007 đến nay, khoảng 80% đường bờ biển Cà Mau bị sạt lở, bình quân mỗi năm khoảng 15m, có nơi đến 50m và diện tích rừng phòng hộ bị cuốn mất khoảng 300 ha/năm.
Bí thư Huyện ủy kiêm Chủ tịch UBND huyện U Minh Lê Thanh Triều cho biết: Tuyến đê phía tây bảo vệ đời sống, sinh hoạt, sản xuất của hơn 26.000 hộ dân và gần 129.000 ha đất sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng hệ nước ngọt của U Minh và huyện lân cận Trần Văn Thời, vì vậy, khi đê vỡ, nước mặn ăn sâu vào nội đồng, hệ sinh thái nước ngọt sẽ không còn, rừng tràm U Minh hạ sẽ bị xóa sổ.
Theo dõi mùa mưa bão 2015, đến thời điểm này, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Cà Mau Nguyễn Long Hoai nhận định: Sóng biển không lúc nào êm dịu, lăm le nuốt chửng đê phía tây. Tại Tân Thuận của huyện Đầm Dơi (giáp ranh huyện Đông Hải), sóng biển làm sập nhà, khiến hàng chục hộ dân làng chài ấp Lưu Hoa Thanh phải sơ tán. Hồi năm 2010, ngay Vàm Rạch Dinh, rừng phòng hộ còn vài chục mét, nhưng chỉ sau chừng một tháng trở lại thị sát, rừng bị mất gần hết.
Để khắc chế và bảo vệ an toàn cho tuyến biển Cà Mau, nhiều năm qua, tỉnh này ban bố tình trạng hộ đê khẩn cấp, sử dụng cả bộ đội, lực lượng biên phòng, dân quân tự vệ, các đơn vị chức năng và nhân dân địa phương.
Bằng nhiều nguồn vốn, năm năm gần đây, tỉnh đầu tư hơn 510 tỷ đồng tạm khắc phục sạt lở ven biển tại những điểm xung yếu, với tổng chiều dài hơn 17,2 km, bằng giải pháp kè bản nhựa, kè rọ đá, kè ngầm tạo bãi… Trong đó, giải pháp kè ngầm chắn sóng tạo bãi (đã và đang thực hiện chiều dài khoảng 8.000 m) rầy lại đai rừng, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, các ngành chức năng đánh giá là khá tối ưu. Khảo sát gần đây cho thấy, những đoạn kè ngầm hiện đất bùn đã lắng lọc và bồi tụ, cây rừng như mắm, đước đã tái sinh, phát triển tốt tươi. Với giải pháp này, sau chu kỳ năm năm sẽ làm tròn sứ mệnh tạo bãi và phục hồi rừng, khi đó kè ngầm được nhổ lên để tiếp tục cắm xa ra biển thêm 50m. Theo cách đó, rừng và đất lấn dần ra biển.
Tuy nhiên, trăn trở nhất hiện nay là kinh phí mỗi mét kè ngầm phải đầu tư từ 25 đến 30 triệu đồng. Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Cà Mau Tô Quốc Nam chia sẻ: Trong điều kiện khó về vốn nên chúng tôi nghiên cứu giải pháp cắm cọc bê-tông xuống biển thưa hơn, thay vì bỏ đá hộc giữa các hàng cọc thì thả cừ tràm. Theo cách này, mỗi mét kè ngầm tạo bãi chỉ phải đầu tư 15 đến 20 triệu đồng. Bằng cách giảm chi phí xuống mức thấp nhất, cộng với sự tiếp sức của Trung ương, chúng tôi tin tưởng, trong tương lai gần sẽ khắc phục được những đoạn sạt lở đặc biệt xung yếu, bảo vệ an toàn tuyến đê ven biển.
Cà Mau có hơn 40.000m bờ biển bị sạt lở khá nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng. Nặng nhất là tuyến đê Biển Tây dài 108 km, hiện có hơn 5.100m chiều dài rừng phòng hộ còn rất mỏng, sạt lở ở mức cực kỳ nguy hiểm, nguy cơ phá vỡ đê bất cứ lúc nào. Đó là khu vực từ Bắc Hương Mai đến cống Tiểu Dừa (huyện U Minh), với chiều dài 2.350m; bờ nam cống Tiểu Dừa về phía bắc cống Hương Mai, chiều dài 2.650 m; bờ bắc cống Tiểu Dừa đến giáp ranh tỉnh Kiên Giang, chiều dài 107m.
