ThienNhien.Net – Tháng 3 vừa qua, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Jim Yong Kim công khai thừa nhận rằng WB đã không thực hiện tốt việc giám sát các dự án liên quan đến tái định cư, gây nên mối quan ngại sâu sắc đối với nhiều tổ chức xã hội dân sự và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi các dự án do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ.
Mặc dù đã được hoàn thành vào giữa năm 2014, bản đánh giá nội bộ của WB chỉ được phát hành sau khi kết thúc vòng tham vấn thứ hai đối với Dự thảo các biện pháp an toàn môi trường và xã hội (environmental and social safeguards) của WB vào hồi tháng 3 vừa qua. Theo Bản đánh giá, các chính phủ nhận tài trợ đều thiếu kinh phí cần thiết để đáp ứng yêu cầu của WB, nhiều quốc gia đã không thể thiết lập các cơ chế khiếu nại và tình trạng của những người dân phải di dời là không xác định trong 61% dự án được khảo sát.
Chính sách hoạt động của WB yêu cầu áp dụng biện pháp tái định cư cho người dân trong trường hợp bất khả kháng. Tuy nhiên mỗi hoạt động tái định cư đều phải đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững, chia sẻ lợi ích hài hòa và tham vấn ý kiến của người dân bị ảnh hưởng, hỗ trợ cải thiện, hoặc ít nhất hồi phục sinh kế và cuộc sống của những người phải di dời.
Mặc dù vậy, bản đánh giá nội bộ lại chỉ ra một loạt thất bại trong quá trình đánh giá rủi ro và giám sát thực hiện dự án, khiến WB không thể xác định bao nhiêu người trong số phải tái định cư đã nhận tiền đền bù hoặc đất mới.
Báo cáo hiện tại là bản đánh giá toàn diện đầu tiên về các dự án có hoạt động di dời được tài trợ bởi WB trong 20 năm qua. Tháng 11 năm 2014, trước khi công bố báo cáo trên, nhóm chuyên gia cố vấn Mỹ thuộc Viện Brookings cho biết trong năm 2010, báo cáo đánh giá các biện pháp an toàn của Nhóm Tư vấn Độc lập (IEG) thuộc WB đã “công khai những sai phạm trong quản lý của WB khi thậm chí không có số liệu thống kê cơ bản về số lượng người phải di dời và không cung cấp các số liệu này để đánh giá”.
Theo ước tính, khoảng nửa triệu người trong các dự án đang hoạt động đã bị buộc phải di dời. Một bản kiến nghị của các tổ chức Phi chính phủ, bao gồm Mạng lưới Quyền Nhà cửa và Đất đai và Dự án Trách nhiệm Giải trình quốc tế đã đưa ra con số 1 triệu từ số liệu của Ngân hàng, trong đó chỉ tính số lượng người tái định cư được công khai. Theo bản kiến nghị, vào năm 2008 ước tính số người bị di dời do các hoạt động phát triển là 280-300 triệu người trong hơn 20 năm, tức 15 triệu người mỗi năm. Con số này còn tiếp tục tăng khi các dự án cơ sở hạ tầng lớn đang ngày càng được khuyến khích, như một thành phần thiết yếu của chiến lược phát triển với 6 đến 9 nghìn tỷ Đô la hàng năm (8% của GDP toàn cầu) dành cho các dự án triệu, tỷ và nghìn tỷ Đô.
Trong Tháng 3, Ngân hàng đã đưa ra một kế hoạch hành động để giải quyết các vấn đề nhằm cải thiện đánh giá rủi ro và tăng kinh phí cho quản lý, thực thi các chính sách an toàn. Tuy vậy, các tổ chức xã hội dân sự đã rất thất vọng khi kế hoạch và bản đánh giá nội bộ chỉ được phát hành sau khi kết thúc các vòng tham vấn gần đây, đồng thời kế hoạch này đã được phát triển mà không tham khảo ý kiến các cộng đồng bị ảnh hưởng và các tổ chức xã hội dân sự.
Theo Ông David Pred, Tổ chức Phát triển Toàn diện Quốc tế (Inclusive Development International): “Câu hỏi 50 tỷ Đô la là tại sao WB lại giấu kín những phát hiện của mình cho đến khi kết thúc giai đoạn lấy ý kiến về dự thảo biện pháp an toàn sửa đổi”. Theo đó, ông David Pred cho rằng “WB cần phải mở lại các cuộc tham vấn mở rộng về việc các chính sách hiện hành đã thất bại trong việc đảm bảo các quyền của các cộng đồng bị ảnh hưởng”.
