ThienNhien.Net – Nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước đang phải đối diện với nạn “chảy máu” nguồn gen các cây quý hiếm bởi chiến lược thu thập, lai tạo và làm giàu gen của các tư thương nước ngoài.
Tình trạng này cảnh báo các địa phương nêu cao cảnh giác, bảo vệ nguồn gen quý hiếm cây trồng quốc gia.
Quảng Ninh đã chính thức ra văn bản nghiêm cấm các hoạt động mua bán giống cây trồng quý hiếm của các tư thương nước ngoài.
Khi nước ngoài thu gom gen quý
Những năm gần đây, các tư thương nước ngoài, chủ yếu là tư thương Trung Quốc đang đẩy mạnh thu thập, nghiên cứu, lai tạo và làm giàu nguồn gen các cây trồng quý hiếm của Việt Nam như lúa chiêm, lúa thơm, nếp cẩm, nếp cái hoa vàng… và một số giống cây ăn quả, cây lâm nghiệp, cây dược liệu quý hiếm.
Các tư thương sử dụng danh nghĩa khác nhau như hợp tác khoa học, khách du lịch, thăm thân nhân để thu mua với giá cao, sẵn sàng trả tiền trước để khuyến khích thu hút nguồn hàng. Cùng đó, họ thuê người địa phương vận chuyển qua biên giới theo đường tiểu ngạch, hoặc trực tiếp nhận hàng từ đối tác Việt Nam ở biên giới và tự mình vận chuyển qua biên giới theo đường chính gạch.
Hầu hết các giống cây quý hiếm được bó lẫn với các giống cây trồng thông thường khác, thậm chí gắn mác cây trồng kém chất lượng để tránh sự kiểm tra, phát hiện của các cơ quan chức năng.
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh Đặng Huy Hậu, hoạt động này đang diễn ra ở hầu khắp các địa phương với quy mô ngày càng lớn, thủ đoạn tinh vi và phức tạp.
Ông Hậu cho biết, công tác quản lý các giống cây trồng quý hiếm của Việt Nam còn nhiều bất cập, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương.
Mặt khác, ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên quốc gia của người dân chưa cao nên đã tiếp tay cho tư thương người nước ngoài trong việc thu mua, vận chuyển nguồn gen quý hiếm ra nước ngoài.
Việc làm trên đã làm thất thoát và gây nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên thực vật đa dạng của quốc gia, ảnh hưởng xấu đến môi trường và giảm lợi thế cạnh tranh các sản phẩm hàng nông sản Việt Nam.
Cấm thu mua, vận chuyển cây trồng quý hiếm
Thực tế tại Quảng Ninh cho thấy từ năm 2010, các tư thương Trung Quốc đã nhiều lần tổ chức thu mua các loại cây như phong ba ở Hải Hà, lá chu ka (còn gọi cu ca) ở Tiên Yên, lan Kim tuyến ở Bình Liên, ba kích ở các huyện miền Đông của tỉnh hay cây huyết giác…
Đáng chú ý, các tư thương Trung Quốc còn có ý định thu mua tận diệt nhiều loài thảo dược quý làm ảnh hưởng lớn đến sản xuất và gây bất ổn trong an ninh nông nghiệp.
Điển hình là những đợt thu mua cây lan Kim tuyến ở Bình Liêu vào trước năm 2013. Loài cây này sinh sống trên các triền núi đá vôi, dọc theo khe suối dưới tán cây to trong rừng ẩm có độ cao từ 500 đến hơn 1.000m có tác dụng chữa trị một số loại bệnh như ung thư, ức chế sự phát triển của khối u, điều hoà huyết áp, bệnh dạ dày, yếu sinh lý, đặc biệt là khả năng tái tạo tế bào gan.
Vào khoảng tháng Tư đến tháng Sáu hàng năm, người dân các xã ở huyện Bình Liêu rủ nhau lên rừng tìm cây kim tuyến để mang bán cho các thương lái Trung Quốc.
Trước năm 2011, nhiều người còn chưa hiểu về giá trị của loại thảo dược này nên chỉ bán với giá rất thấp khoảng 50 ngàn đồng/kg. Đến khi giá của loại cây này được đẩy lên tới 1,6 triệu đồng/kg cây tươi, đông đảo người dân Bình Liêu đã rủ nhau vào rừng sâu để tìm kiếm vài ba lạng kim tuyến bán cho tư thương người Trung Quốc. Tình trạng này khiến cây kim tuyến rơi vào nguy cơ bị cạn kiệt, tuyệt chủng.
Ông Phạm Văn Phát, Phó Giám đốc sở Nông nghiệp Phát triển Nông thôn, Chi Cục trưởng Chi cục kiểm lâm, cho biết: Cứ mỗi lần tư thương nước ngoài có âm mưu thu mua cây quý là Quảng Ninh kịp thời phát hiện và có biện pháp hữu hiện ngăn chặn kịp thời không để thất thoát lượng lớn cây quý và đặc biệt kiểm soát tối đa không để phát sinh lớn tình trạng này ở các địa phương khác. Đến thời điểm này, Quảng Ninh cơ bản vẫn kiểm soát tốt, không để tư thương thu gom gen quý các cây trồng với quy mô lớn trên địa bàn.
Tuy nhiên, để ngăn chặn và phòng ngừa triệt để vấn nạn thu mua các giống cây trồng quý hiếm của tư thương Trung Quốc, hôm 18/6, Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã chính thức nghiêm cấm tất cả các hành vi thu mua, vận chuyển các loại giống cây trồng thuộc danh mục cây trồng quý hiếm cấm xuất khẩu, bao gồm cả cây trồng đặc sản, chủ lực của Quảng Ninh đang xây dựng thương hiệu.
Tỉnh cũng yêu cầu các ngành nông nghiệp, khoa học công nghệ cùng chính quyền các địa phương khẩn trương rà soát, đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ các giống cây trồng đặc sản, chủ lực của tỉnh, đồng thời công bố công khai danh mục các giống cây trồng, vật nuôi quý hiếm cấm xuất khẩu trên địa bàn tỉnh để nhân dân biết và cùng tham gia bảo vệ; Xử lý nghiêm các đối tượng có hành vi thu mua vận chuyển các giống cây trồng quý hiếm trên địa bàn.
Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng kêu gọi toàn thể nhân dân, các ngành chức năng nâng cao ý thức, trách nhiệm, không tiếp tay cho các hoạt động thu mua, vận chuyển các giống cây trồng quý hiếm trên địa bàn qua biên giới.
