ThienNhien.Net – Ngày 5/1, cuộc đàm phán giữa các bộ trưởng nguồn nước của ba nước thuộc lưu vực phía Đông sông Nile là Ai Cập, Sudan và Ethiopia đã đổ vỡ do những bất đồng gay gắt liên quan đến cơ chế nghiên cứu kỹ thuật và môi trường về dự án đập thủy điện “Đại Phục hưng” của Ethiopia.
Theo tuyên bố chính thức của Bộ Tài nguyên nước và Thủy lợi Ai Cập, vòng đám phán thứ ba chủ yếu tập trung vào hai yêu cầu chính của phía Ai Cập là thành lập một ủy ban chuyên gia quốc tế để giám sát quá trình xây dựng và thiết lập các nguyên tắc đảm bảo quyền của các quốc gia bị ảnh hưởng bởi dự án thủy điện trên. Tuy nhiên, Ethiopia đã bác bỏ cả hai yêu cầu.
Trong khi đó, hãng thông tấn chính thức MENA của Ai Cập cho biết Ethiopia từ chối thảo luận về các “biện pháp xây dựng lòng tin.” Ngoài ra, Ethiopia cũng đưa ra các “điều kiện đặc biệt” đối với việc thành lập một ủy ban quốc tế để giải quyết các tranh chấp.
Kết thúc vòng đàm phán kéo dài hai ngày tại thủ đô Khartoum của Sudan, bộ trưởng ba nước chỉ đạt được nhất trí duy trì các cuộc tham vấn trong trường hợp các bên có đề xuất mới.
Sau vòng đàm phán thứ hai kết thúc ngày 9/12 vừa qua, Bộ trưởng Nguồn nước và Điện lực Sudan Muattaz Musa Abdallah Salim cho biết các bộ trưởng nguồn nước của Ai Cập, Ethiopia và Sudan đã có cuộc đàm phán “thành công” về dự án đập thủy điện “Đại Phục hưng” của Ethiopia khi giải quyết được một phần đáng kể các vấn đề liên quan để từng bước thực thi khuyến nghị của một ủy ban chuyên gia quốc tế. Tuy nhiên, cũng như tại vòng đàm phán trước đó, các bên không đạt được đồng thuận về thành phần của ủy ban này.
Cuối tháng 5/2013, Ethiopia đã bắt đầu chuyển hướng dòng chảy sông Nile Xanh – một trong hai nhánh chính của sông Nile – trong khuôn khổ dự án xây hàng loạt đập thủy điện mang tên “Đại Phục hưng Ethiopia.”
Dự án thủy điện này được triển khai ở Tây Bắc Ethiopia, có tổng vốn đầu tư lên tới 4,2 tỷ USD với công suất 6.000MW. Dự án được khởi công vào tháng 4/2011 và theo kế hoạch, giai đoạn đầu sẽ được hoàn tất trong vòng ba năm.
Chính phủ Ethiopia coi dự án trên là một “dấu mốc lịch sử,” trong khi Sudan và Ai Cập cho rằng việc Ethiopia xây dựng các đập thủy điện sẽ ảnh hưởng đến nguồn nước mà hai quốc gia này đang khai thác từ sông Nile.
Chính quyền Cairo khẳng định Ai Cập có quyền lợi lịch sử đối với nguồn nước sông Nile. Theo một thỏa thuận ký kết với Anh năm 1929, Ai Cập có quyền phủ quyết bất kỳ dự án nào tại các nước thượng nguồn ảnh hưởng đến lưu lượng nước sông Nile chảy qua Ai Cập, song văn bản này chỉ mang tính ràng buộc đối với ba quốc gia thượng nguồn vốn là thuộc địa của Anh gồm Tanzania, Kenya và Uganda.
Năm 1959, Ai Cập và Sudan ký một thỏa thuận cho phép Cairo khai thác 66% tổng lưu lượng nước sông Nile mỗi năm, trong khi Sudan được khai thác 22% (tỷ lệ 12% còn lại thất thoát do nước bay hơi).
Tuy nhiên, các nước thượng nguồn cho rằng họ không phải là một bên tham gia ký kết thỏa thuận trên và do vậy không thừa nhận tính chất hợp pháp của văn bản này.
Tháng 5/2010, Ethiopia soạn thảo một thỏa thuận mới, theo đó cho phép các nước khác thuộc lưu vực sông Nile được thực hiện các dự án khai thác nguồn nước mà không cần sự chấp thuận của Ai Cập.
