ThienNhien.Net – Hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai tỉnh Thừa Thiên – Huế có diện tích khoảng 23 nghìn ha với nguồn động, thực vật được đánh giá là phong phú, lớn nhất khu vực Đông Nam Á, trong đó có 230 loài cá tôm, chiếm 1/3 sản lượng khai thác hằng năm của địa phương. Tuy nhiên thời gian gần đây việc bà con dùng hóa chất để tẩy trắng lừ, cheo (dụng cụ khai thác thủy sản) khiến cho nhiều loài thủy sản ở đây có nguy cơ tuyệt chủng.
Vô tư dùng bột trắng tẩy lừ
Đi dọc phá Tam Giang mùa này ở đâu chúng ta cũng thấy bà con ngư dân đang “vào mùa” tẩy lừ. Tranh thủ những ngày “biển trời nổi giận” bà con đem cheo, lừ ra để tẩy rửa trắng và vá lại những cheo, lừ đã hỏng trong vụ đánh bắt cá vừa qua.
Theo chỉ dẫn của ông Lương Thế Vĩnh – Phó Chủ tịch UBND xã Lộc Bình, chúng tôi quyết định về thôn Mai Gia Phường, nơi đang có hoạt động tẩy rửa lừ diễn ra rầm rộ. Vốn là những người dân quanh năm sống ven đầm Cầu Hai, vì vậy công việc chính của bà con trong thôn là đánh bắt và khai thác thủy sản. Mùa này do thời tiết xấu nên bà con tranh thủ ở nhà để thực hiện công việc bảo quản cheo, lừ. Ông Nguyễn Tuấn, ở thôn Mai Gia Phương, xã Lộc Bình (Phú Lộc) tâm sự: “Gia đình tui làm nghề khai thác thủy sản trên đầm phá hơn 5 năm nay. Trước đây, sau chuyến khai thác thủy sản về phải xịt nước để giặt lừ, mất khá nhiều thời gian. Giờ đây, ngâm lừ với hóa chất giặt sạch và rất nhanh”.
Để chứng minh việc tẩy rửa lừ bằng thuốc trắng không ảnh hưởng đến môi trường, ông Tuấn đưa hai tay thả bột trắng xuống trên một chiếc thuyền nhỏ rồi tiếp tục “đong đưa” nước cho đến khi những hạt bột trắng trên thuyền không còn. Sau đó anh dùng tay múc một hớp nước bỏ vào miệng, giọng nói không hề sợ sệt: “Đồ nước ni sợ chi, mình ngậm vào trong miệng, nước nó the the y như nước chanh. Mình uống thử một miếng rứa, có chi mà lo chú ? Con người có thể nếm được sợ chi con cá, con tôm chết chú à ?”. Thấy tôi có vẻ không tin tưởng vào những điều giải thích, ông Tuấn tiếp tục chao nước trong thuyền, rồi dùng tay hất nước xuống phá. “Tui khẳng định với anh không có hóa chất mô mà rẻ như bèo, lại có thể tẩy trắng lừ, cheo như thuốc trắng ni. Cả làng tui ai cũng dùng cả. Không tin anh cứ ra quán bà Lê Thị Tiềm trong làng mà hỏi. Trong xã hộ làm ngư nghiệp cũng ra đó mua cả”.
Nhiều ngư dân làm nghề đánh bắt thủy sản lâu năm ở đây cho biết: Được người dân dùng trong hai năm trở lại đây, hóa chất tẩy lừ này có màu trắng, dạng bột, được bán ở quầy tạp hóa trên địa bàn xã, có giá từ 30 – 35 nghìn đồng/kg. Người dân mua về trộn với tỷ lệ 1kg/1m3 nước, tẩy được 100 cheo lừ. Bà Lê Thị Tiềm – một người chuyên cung cấp hóa chất cho bà con cho biết: “Nghe có mấy anh tiếp thị về xã quảng cáo loại hóa chất này, nên tui cứ mua đại, chứ có biết rõ nguồn gốc, xuất xứ chi mô. Có lần tui nghe mọi người bàn tán là loại họa chất này có xuất xứ từ Trung Quốc nhưng được cái giá lại rẻ nên bà con rất ưa mua. Trước đây mỗi vụ đánh bắt cá xong bà con làm nghề ngư nghiệp phải đem ra phá giặt rửa, bây chừ chỉ cần bỏ loại hóa chất này vào ngâm 30 phút là trắng ngay thôi, đỡ mất công lại ít tốn sức”.
Điều đáng nói là người dân đã sử dụng hóa chất này khá lâu rồi nhưng cũng không thấy cơ quan chức năng nào khuyến cáo, ngăn cấm. Trong lúc đó, theo ông Phan Văn Lợi – Chi hội trưởng Chi hội Nghề cá Lộc Bình, nếu sử dụng hóa chất này để tẩy rửa lừ nhiều sẽ ăn tay, bào mòn da, cheo lừ tẩy nhiều cũng mau bị mục, hư hỏng. Đặc biệt, quá trình tích tụ không chỉ gây ô nhiễm đầm phá mà còn làm ảnh hưởng đến môi trường sống của các loài thủy sản.
Đầm phá kêu cứu
Theo thống kê của Sở NN&PTNT tỉnh Thừa Thiên – Huế, sản lượng thủy sản khai thác ở đầm phá Tam Giang – Cầu Hai trước đây là 4.500 tấn/năm. Đến nay, sản lượng giảm hơn một nửa, còn khoảng 2.000 tấn/năm. Hiện một số loài thuỷ sản có giá trị kinh tế cao, như: Cá que hương, cá vược, cá me, cá liệt, tôm bạc… ngày một ít đi.
Cùng với 5.000 cheo lừ của hơn 102 hộ dân ở hai thôn Mai Gia Phường và Tân Bình (xã Lộc Bình) thì xã Lộc Trì (huyện Phú Lộc) là địa phương có hơn 5.000 cheo lừ của 170 hộ dân đang tham gia khai thác, đánh bắt trên đầm phá. Mặc dù chưa có con số thống kê cụ thể về việc sử dụng hóa chất cho việc tẩy rửa cheo và lừ, nhưng theo ước tính thì mỗi ngày có hàng trăm hộ dân sử dụng một lượng lớn hóa chất để tẩy trắng lừ, không chỉ gây ô nhiễm môi trường đầm phá, làm sụt giảm sản lượng khai thác các loại thủy sản, mà còn đẩy nhiều loại tôm cá quý, đặc biệt là cá giống đến nguy cơ tuyệt chủng.
Ông Lương Thế Vĩnh – Phó Chủ tịch UBND xã Lộc Bình cảnh báo: Việc nhiều hộ dân sử dụng hóa chất tẩy trắng cheo, lừ làm số lượng các loại cá giống, cá nhỏ bị sụt giảm nghiêm trọng đã rõ. Trong năm qua, sản lượng khai thác thủy sản trên địa bàn xã Lộc Bình đã giảm gần 50%. Tuy nhiên, công tác quản lý thực trạng này còn gặp nhiều bất cập do các hộ dân sử dụng trong gia đình, mang tính cá nhân. Mặt khác, chế tài xử lý vấn đề này vẫn chưa được ban hành. Ở góc độ chính quyền địa phương, trước mắt chủ yếu tập trung vào giải pháp tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân. Về lâu dài cần các nhà chuyên môn đánh giá đúng mức độ vấn đề, hướng dẫn để có phương pháp xử lý hiệu quả.
Theo tính toán, cứ 100 cheo, lừ sử dụng tương đương 1 kg hóa chất, như vậy toàn tỉnh Thừa Thiên – Huế có khoảng 15.000 cheo, lừ thì có 1,5 tạ hóa chất sử dụng hằng ngày đang đầu độc nghiêm trọng vùng đầm phá. Để đầm phá Tam Giang – Cầu Hai mãi là nguồn sống lâu bền, tăng thu nhập cho hàng ngàn hộ dân sống ở vùng ven biển và đầm phá, các cơ quan chức năng cần sớm triển khai công tác tuyên truyền đến bà con ngư dân việc bảo vệ môi trường vùng đầm phá, đặc biệt là tình trạng sử dụng hóa chất trong việc tẩy rửa lừ, cheo như hiện nay.
