ThienNhien.Net – Trong thời gian qua, ngành tái chế rác thải tại Việt Nam đã có những bước phát triển, dễ thấy nhất là việc thành lập một số nhà máy tái chế rác thải với quy mô lớn, trang thiết bị hiện đại đang được các nước trên thế giới vận hành. Tuy nhiên, nếu chỉ chú trọng việc xây dựng nhà máy mà không quan tâm đúng mức đến việc phân loại rác để có nguồn nguyên liệu, thì những nhà máy này không thể vận hành hết công suất, đồng thời làm lãng phí một nguồn tài nguyên vô cùng lớn.
Cần nguyên liệu từ rác
Tại Việt Nam, hầu như các doanh nghiệp sản xuất bao bì đang rất khan hiếm nguồn nguyên liệu tái chế giá rẻ, do đó phải nhập khẩu nguồn nguyên liệu từ nước ngoài với giá cao (do các phế liệu nhập này đã được phân loại trước khi đóng kiện nhập về Việt Nam). Từ đó, đẩy giá thành sản phẩm lên cao, giảm tính cạnh tranh trên cả thị trường nội địa và quốc tế. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp ngành giấy và ngành nhựa đang rất mong nhà nước sớm triển khai quy hoạch ngành công nghiệp tái chế nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam có đủ nguồn nguyên liệu sản xuất, đủ sức cạnh tranh với các doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Theo ông Dương Văn Cào, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Giấy Xuân Đức (TPHCM), các doanh nghiệp trong ngành sản xuất giấy ngoài việc thu mua giấy phế liệu trong nước phục vụ cho tái chế, còn lại nhập khẩu giấy đã được phân loại từ Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, Singapore và các nước châu Phi. Giấy phế liệu ở Việt Nam hiện nay mới đáp ứng được 20% nhu cầu nguyên liệu cho ngành sản xuất giấy. Còn theo ông Phan Minh Nghĩa, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Tân Mai, ngành phế liệu hiện không đáp ứng đủ nhu cầu cho các nhà máy tái chế giấy trong nước, nguyên nhân là do việc thu mua phế liệu mang tính tự phát từ các vựa ve chai. Việt Nam chưa hình thành ngành thu gom các loại phế liệu một cách chuyên nghiệp như các nước.
Theo quy hoạch phát triển ngành nhựa của Bộ Công thương đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2025, một trong những định hướng phát triển ngành nhựa là khuyến khích phát triển mạnh công nghiệp xử lý phế liệu, phế thải. Theo đó Công ty CP Nhựa Việt Nam (Vinaplast) có kế hoạch hợp tác với Công ty Merlin Plastics (Canada) thành lập liên doanh đầu tư xây dựng 2 nhà máy xử lý phế liệu nhựa tại Hưng Yên và Bình Dương. Công suất mỗi nhà máy khoảng 50.000 tấn/năm. Mới đây, dự án đã điều chỉnh công suất nhà máy xuống 40.000 tấn/năm, với vốn đầu tư khoảng 450 tỷ đồng. Mặc dù đã có sự điều chỉnh nhưng dự án vẫn chưa được thực hiện. Nguyên nhân của việc chậm triển khai dự án là do không đủ nguồn nguyên liệu cho tái chế. Phế liệu chủ yếu từ các vựa ve chai nhỏ lẻ nằm rải rác trong khu dân cư, các doanh nghiệp tái chế cũng có hệ thống thu gom riêng nhưng cũng không thể đủ phế liệu. Hệ thống thu gom phế liệu của nước ta còn nhỏ lẻ, manh mún, hoạt động theo những đường dây rác riêng lẻ, chưa có sự quản lý thống nhất thu gom về một mối.
Sinh lợi từ rác
Để sản xuất một tấn bột giấy cần khai thác từ 2,8 – 3m3 gỗ cây keo lai, tính từ thời gian trồng đến lúc khai thác mất 5 – 7 năm. Trong mấy năm gần đây do gỗ khai thác từ rừng trồng hạn chế, ngành sản xuất giấy Việt Nam đã dùng giấy phế liệu thay thế gỗ cây keo lai. Mặc dù chỉ là vật liệu tái chế nhưng có những lợi thế so với sản xuất giấy từ bột gỗ, như sử dụng ít năng lượng hơn khi cho ra cùng một thành phẩm và có thể xoay vòng tái chế 6-7 lần. Trung bình cần khoảng 2,2 – 4,4 tấn gỗ để sản xuất được 1 tấn bột giấy, trong khi chỉ cần 1,3 tấn giấy phế liệu để tái chế ra 1 tấn bột giấy. Qua đó nếu sử dụng tốt nguồn nguyên liệu này sẽ cho hiệu quả kinh tế cao đồng thời tiết kiệm được một lượng lớn gỗ keo lai.
Ông David Dương, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS), cho biết: Nếu nhà máy được đưa vào vận hành sẽ tạo việc làm cho khoảng 500 – 600 lao động mới, tạo thêm nguồn thu cho ngân sách, đặc biệt sẽ cung cấp nguồn nguyên liệu tái chế giá rẻ cho các doanh nghiệp trong nước. Theo đánh giá của các cơ quan quản lý môi trường, nhà máy phân loại và tái chế của Công ty VWS có đủ chức năng với những trang thiết bị công suất lớn, có công nghệ phân loại và đóng kiện từng loại phế liệu tái chế hiện đại.
Ngành tái chế phế liệu ở Mỹ mỗi năm đem về doanh thu trên 90 tỷ USD, ở Trung Quốc đem về hàng tỷ USD. Ngành này không chỉ đem lại lợi ích kinh tế mà còn có ý nghĩa trong việc bảo vệ môi trường, tạo ra nguồn cung cấp nguyên liệu đầu vào cho các ngành sản xuất khác như: giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh… Suốt 10 năm qua, thành phố đã chú trọng việc bảo vệ môi trường thông qua hoạt động tái chế rác thải, nhiều nguồn vốn nước ngoài được đổ vào ngành công nghiệp này. Thế nhưng, mọi việc vẫn chưa được như mong đợi, nguyên nhân là do vẫn chưa giải quyết hoàn chỉnh việc phân loại nguyên liệu từ rác.
Phân loại rác tại nguồn đã và đang được TPHCM triển khai. Lợi ích của nguồn tài nguyên này đã được biết đến và khẳng định từ lâu. Ngành công nghiệp tái chế trong tương lai sẽ góp phần tiết kiệm tài nguyên rừng, sắt thép, nhựa, tạo ra năng lượng tái tạo, giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động.
Tại Hoa Kỳ, Công ty California Waste Solutions (CWS – Công ty mẹ của VWS) là công ty duy nhất có được hợp đồng thu gom rác tái chế cho TP San Jose – California. CWS sở hữu dàn xe thu gom chuyên dụng đến quy trình phân loại khép kín để đảm bảo mang lại sản phẩm chất lượng tốt cho khách hàng. Hiện tại, CWS đang đầu tư thêm 2 nhà máy mới ở bang California: 1 nhà máy xử lý rác và tái tạo năng lượng điện ở TP Oakland, vốn đầu tư dự kiến 160 triệu USD và 1 nhà máy phân loại phế liệu tái chế ở TP Stockton, vốn đầu tư dự kiến 30 triệu USD.
