ThienNhien.Net – Thừa Thiên – Huế là một trong những tỉnh, thành phố khu vực duyên hải miền trung bị ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu (BÐKH) và nước biển dâng (NBD). Nhiều năm qua, địa phương này đã chịu tác động của BÐKH với nhiều loại hình thiên tai: bão, lũ với cường độ mạnh; hạn hán kéo theo xâm nhập mặn vào sâu hơn trong mùa khô. Thừa Thiên – Huế đã và đang triển khai nhiều mô hình, giải pháp thích ứng BÐKH, nhằm đối phó thiên tai, phát triển kinh tế – xã hội, nhất là khu vực đầm phá, ven biển.
Tại nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên – Huế, nhất là người dân sống ở các vùng thấp, trũng khu vực đầm phá Tam Giang – Cầu Hai có nhiều kinh nghiệm trong chuyển đổi lối sống, sản xuất để dần thích ứng với BÐKH. Ở các vùng thấp, trũng của các huyện Quảng Ðiền, Hương Trà, Phong Ðiền, Phú Vang…, hầu như nhà nào cũng có một chiếc ghe hay thuyền máy làm phương tiện đi lại trong mùa mưa lũ. Nhiều gia đình cố gắng đầu tư xây nền nhà cao hơn so với cốt nền đường chính. Không chỉ tìm cách thích ứng với BÐKH trong đời sống, sinh hoạt mà ngay cả trong sản xuất, nhiều hộ dân đã thay đổi phương thức trồng rau xanh trên giàn cao, nuôi trồng thủy hải sản xen ghép theo phương thức quảng canh…
Vùng cát ven biển, đầm phá ở Thừa Thiên – Huế có đến 42 xã, thị trấn thuộc năm huyện, thị xã: Phong Ðiền, Quảng Ðiền, Hương Trà, Phú Vang và Phú Lộc, rộng hàng chục nghìn ha. Tuy nhiên, hiện tượng sạt lở bờ biển và cát bay, cát nhảy, hoang mạc hóa là những mối đe dọa thường xuyên, làm cho vùng đất nơi đây vốn đã khốn khó, lại càng khó hơn. Năm 2010, thông qua đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh “Nghiên cứu, đánh giá và thử nghiệm trồng phục hồi cây ngập mặn tại Tân Mỹ, huyện Phú Vang và phía tây đầm Lập An, huyện Phú Lộc”, Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp tỉnh Thừa Thiên – Huế tiến hành nghiên cứu, đánh giá chi tiết và lập bản đồ số hiện trạng rừng ngập mặn tại đầm Lập An (huyện Phú Lộc) và khu vực Tân Mỹ (huyện Phú Vang). Hội đã thành công trong việc sản xuất giống và trồng hơn 4.000 cây ngập mặn, như: đước, sú, mắm, vẹt… Từ đó đến nay, các mô hình thí nghiệm được nhân rộng, phát triển thành các khu rừng ngập mặn trong tỉnh.
Xã Hương Phong (thị xã Hương Trà), phần lớn được bao quanh bởi đầm phá, sông ngòi vì vậy chịu tác động mạnh mẽ và nhạy cảm với BÐKH, nhất là khi có bão lụt, NBD và hạn hán. Nơi đây có một hệ sinh thái độc đáo, vừa có giá trị văn hóa lịch sử, vừa có tác dụng bảo vệ môi trường cho cả khu vực, làm “tấm bình phong” che chắn gió bão cho khu vực dân cư bên trong, cũng là nơi ươm ấu trùng thủy sản, nơi làm “bãi đậu” cho các loài chim vùng cửa sông Hương – Thuận An. Theo Chủ tịch UBND xã Hương Phong Nguyễn Văn Chức, rừng rú Chá trước đây có khoảng 25 ha nhưng bị người dân chặt phá để lấy củi và nuôi trồng thủy sản. Thiên tai xảy ra đã làm thức tỉnh ý thức bảo vệ diện tích rừng rú Chá quý hiếm còn lại. Người dân trong xã ngày càng quý trọng, mong muốn bảo vệ và phát triển thêm rừng rú Chá.
Từ đầu năm 2010 đến nay, Hội Khoa học kỹ thuật lâm nghiệp tỉnh Thừa Thiên – Huế phối hợp dự án IMOLA và UBND xã Hương Phong lập quy hoạch phát triển rừng ngập mặn của xã với tổng diện tích đất quy hoạch để trồng rừng hơn 30,8 ha. Nhân dân thôn Thuận Hòa (xã Hương Phong) đã xây dựng hương ước, quy định nghiêm cấm mọi hành vi phá rừng, ai cũng có trách nhiệm bảo vệ rừng và chung tay trồng rừng, bầu chọn người có kinh nghiệm để quản lý, bảo vệ rừng; đồng thời, thành lập các đội tự quản để thường xuyên theo dõi rừng rú Chá. Từ đó, người dân xã Hương Phong phối hợp Chi cục Bảo vệ môi trường Thừa Thiên – Huế trồng được hơn 3.000 cây đước, sú, vẹt… bổ sung làm giàu hệ thực vật cho rừng rú Chá.
Bảo vệ rừng từ chương trình bảo tồn, khai thác, sử dụng bền vững và tổng hợp đối với rừng rú Chá với “mô hình cộng đồng ứng phó với BÐKH”, người dân xã Hương Phong không chỉ nhận được sự “an toàn do rừng rú Chá bảo vệ”, mà còn được hưởng lợi từ việc khai thác thủy sản, du lịch… Từ mô hình ứng phó BÐKH bằng việc bảo vệ rừng rú Chá ở xã Hương Phong, tỉnh Thừa Thiên – Huế đã nhân rộng ra các địa phương có điều kiện tương tự như xã Hải Dương (Hương Trà), khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản Cồn Chim (Phú Vang). Hiện, rừng rú Chá ở Hương Phong cũng đã quy hoạch, đưa vào tuyến du lịch “Khám phá hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai”.
Cần sự vào cuộc của các cấp, các ngành
Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị tỉnh Thừa Thiên – Huế Lê Văn Anh đánh giá: Vùng đầm phá rộng lớn và vùng bờ biển kéo dài 120 km là một nguồn lực và tiềm năng lớn về nông – ngư nghiệp và du lịch. Nhưng đồng thời là tiềm ẩn nguy cơ lớn về BÐKH đối với hàng vạn người sống trong đất liền hay canh tác ngoài biển khơi. Thừa Thiên – Huế cũng đang chịu trách nhiệm trước nhân loại về gìn giữ di tích văn hóa, mà những di tích đó đang ở trong những khu vực rất thấp, trũng, luôn bị lũ lụt đe dọa hoặc công trình ở những vùng đồi núi dễ bị sạt lở, lún sụt… Tuy nhiên, theo Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Thừa Thiên – Huế Lê Bá Phúc, một số địa phương, ngành, đoàn thể và người dân vẫn chưa nhận thức rõ được tác động tiêu cực của BÐKH ảnh hưởng phát triển kinh tế – xã hội, ngành mình, địa phương mình.
Trong phòng, tránh, giảm nhẹ thiên tai còn tư tưởng ỷ lại, thiếu chủ động, tình trạng chủ quan, thiếu kinh nghiệm. Việc tuyên truyền giáo dục cộng đồng cho người dân và tổ chức quản lý phòng, tránh thiên tai hạn chế, nhất là ngư dân đánh bắt thủy sản và đi biển. Các cấp, các ngành và người dân chưa nhận thức được tăng trưởng xanh, phát triển các-bon thấp là cơ hội để thay đổi mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững và do vậy các hành vi, lối sống, mẫu hình tiêu thụ chưa được thay đổi.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế Phan Ngọc Thọ cho biết: Tỉnh luôn coi trọng phát triển kinh tế – xã hội gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa và phát triển theo hướng bền vững; lồng ghép phát triển kinh tế – xã hội với bảo vệ môi trường, bảo vệ dân sinh, thích ứng với BÐKH. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó BÐKH, UBND tỉnh đã phê duyệt kế hoạch hành động ứng phó BÐKH tại Thừa Thiên – Huế; phục vụ phát triển kinh tế – xã hội theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững, góp phần xóa đói, giảm nghèo, bảo vệ cuộc sống của nhân dân, phòng, tránh và giảm thiểu những hiểm họa do BÐKH gây ra. Ðây là cơ sở để xây dựng, quy hoạch hoặc bổ sung quy hoạch của các ngành, các địa phương lồng ghép với ứng phó BÐKH trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội đến năm 2020 và định hướng những năm tiếp theo. Khung hành động ứng phó BÐKH đến năm 2020 gồm 65 dự án, chương trình; trong đó ưu tiên giai đoạn từ năm 2012 đến 2015 là 12 nhóm dự án, đề án, chương trình với tổng nguồn vốn dự kiến huy động để thực hiện các chương trình, đề án, dự án hơn 4.500 tỷ đồng.
Ðồng chí Lê Bá Phúc cho biết, bên cạnh thực hiện kế hoạch hành động và quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo thực hiện chương trình ứng phó BÐKH của tỉnh đã phê duyệt, Sở Tài nguyên và Môi trường Thừa Thiên – Huế đang triển khai đề án “Tuyên truyền nâng cao nhận thức trách nhiệm của cộng đồng về BÐKH”; xây dựng, hoàn thiện và cập nhật cơ sở dữ liệu về BÐKH. Do BÐKH ảnh hưởng tới tất cả các ngành công nghiệp, nông nghiệp, thủy sản, dịch vụ, du lịch… mỗi ngành, lĩnh vực cần đưa ra những giải pháp thích hợp để ứng phó. Với ngành nông nghiệp, đó là các giải pháp về thủy lợi, quy hoạch giữ đất trồng lúa, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp, chuyển đổi giống cây trồng, vật nuôi…
Trong danh mục các nhóm dự án ưu tiên thích ứng BÐKH giai đoạn 2012 – 2015, tỉnh đã có kế hoạch thực hiện mô hình trồng và sản xuất giống lúa cao cây vùng trũng tại xã Hương Phong, Hương Vinh (Hương Trà); dự án thủy lợi Ninh – Hòa – Ðại, nạo vét các trục tiêu hạ du sông Ô Lâu; các sông nhánh hạ lưu sông Bồ; xây dựng đê bao bọc sông Ðại Giang; kè chống sạt lở một số đoạn sông… Với ngành lâm nghiệp, các dự án được ưu tiên thực hiện, như trồng rừng ngập mặn trên vùng phá Tam Giang và vùng đất ngập nước các xã: Quảng Thái, Quảng Lợi, thị trấn Sịa; trồng rừng phòng hộ ven biển Quảng Công, Quảng Ngạn, Hải Dương và khu vực ven đầm phá Tam Giang…
Ngành xây dựng và giao thông là một trong những lĩnh vực dễ bị ảnh hưởng trực tiếp nhất bởi thiên tai, BÐKH. Do vậy, các giải pháp đưa ra để ứng phó BÐKH là lựa chọn quy hoạch xây dựng hệ thống đô thị, các khu dân cư nông thôn có cao độ nền thuận lợi; đầu tư, nghiên cứu, ứng dụng các vật liệu mới, có tính bền vững trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt của Thừa Thiên – Huế; chuẩn hóa cao độ giao thông; lập kế hoạch và triển khai các dự án tái định cư, ổn định khu vực dân cư ven sông, thủy điện; đánh giá chuẩn xác tác động của BÐKH trước khi thi công các công trình xây dựng đầu nguồn như hồ chứa nước, công trình thủy điện…
