ThienNhien.Net – Theo báo cáo của Thanh tra Bộ Tài nguyên – Môi trường, sau khi triển khai 7 đoàn thanh tra tại 16 tỉnh: Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Yên Bái, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng, đoàn thanh tra đã phát hiện nhiều sai phạm tại các dự án thủy điện vừa và nhỏ.
Cụ thể, vẫn còn hiện tượng ban hành quyết định thu hồi và giao đất trái thẩm quyền (dự án thủy điện Vĩnh Sơn 5 – tỉnh Bình Định); một số địa phương chưa chỉ đạo các Sở, ngành chức năng rà soát và xử lý diện tích đất đã giao cho các chủ đầu tư dự án nhưng không còn nhu cầu sử dụng (tỉnh Gia Lai, Tuyên Quang). Việc thu hồi, chuyển mục đích, giao đất, cho thuê đất đối với một số dự án thuỷ điện triển khai còn chậm (có 31/76 dự án được thanh tra chưa hoàn tất thủ tục về đất đai).
Qua thanh tra, đoàn thanh tra cũng đã phát hiện nhiều sai phạm của chủ đầu tư. Tại nhiều dự án, chủ đầu tư chưa thực hiện nghiêm túc các qui định pháp luật về đất đai như chưa hoàn tất hồ sơ xin giao đất, thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã xây dựng công trình, lấn chiếm hành lang an toàn giao thông, điển hình như dự án thủy điện Mường Kim (Yên Bái).
Theo qui định, các dự án có qui mô công suất 2 MW trở xuống, chủ đầu tư phải lập hồ sơ xin khai thác nước, thực hiện phòng chống lụt bão… nhưng trên thực tế, nhiều chủ đầu tư không thực hiện. Nhiều dự án chưa có biện pháp duy trì dòng chảy tối thiểu, không có khả năng điều tiết nước về mùa lũ.
Điển hình như, thủy điện Vĩnh Sơn, An Khê – Ka Nak trên sông Ba chuyển dòng về sông Côn (Bình Định) khiến hạ lưu sông Ba thiếu nước nghiêm trọng hay thủy điện Đăk Mi 4 thiết kế theo phương án chuyển nước, tuy nhiên đã không trả nước về dòng cũ, ảnh hưởng tới hàng chục ngàn hécta đất sản xuất nông nghiệp của nhân dân tỉnh Quảng Nam, gây ra cuộc tranh chấp nguồn nước giữa Quảng Nam – Đà Nẵng. Không ít chủ đầu tư không thực hiện đúng báo cáo đánh giá tác động môi trường, cam kết bảo vệ môi trường, chưa đảm bảo định canh, định cư cho người dân mất đất…
Bộ Tài nguyên – Môi trường đã kiến nghị các Sở Tài nguyên – Môi trường thực hiện xử lí các dự án vi phạm theo qui định pháp luật. Theo Bộ, trên địa bàn cả nước hiện có tổng số 1.110 công trình và dự án thủy điện được quy hoạch với tổng công suất lắp máy khoảng 25.290 MW. Đến nay có 239 công trình đã hoàn thành xây dựng và vận hành phát điện với tổng công suất lắp máy 13.066 MW; 217 công trình đang thi công xây dựng với tổng công suất lắp máy 6.953 MW; 294 dự án đang nghiên cứu đầu tư và 360 dự án chưa có chủ trương đầu tư hoặc chưa có nhà đầu tư quan tâm với tổng công suất lắp máy 5.327 MW. Tổng diện tích đất được quy hoạch, thu hồi và giao, cho thuê đối với hơn 1.000 dự án thủy điện vừa và nhỏ khoảng 109.569ha, trong đó diện tích đất rừng chiếm khoảng 32.373ha.
