ThienNhien.Net – Trong những năm qua, những nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu thi nhau mọc lên. Càng có nhiều nhà máy, nguồn gỗ rừng trồng ngày càng “hút hàng”, nhiều nhà máy phải sản xuất cầm chừng vì không đủ nguyên liệu. Bên cạnh đó còn nảy sinh hiện tượng tranh mua nguyên liệu, đến cả cây non cũng mua tất, khiến chất lượng sản phẩm giảm, bị khách hàng ép giá.
Như nấm sau mưa
Đến những năm cuối của thập niên 80 (TK 20), gỗ lóng bạch đàn và mặt hàng gỗ dăm của Việt Nam mới thâm nhập được vào các thị trường nước ngoài. Đơn vị tiên phong xuất khẩu mặt hàng này là Tổng công ty Sản xuất đầu tư dịch vụ xuất nhập khẩu Bình Định (PISICO). Từ thị trường đầu tiên là Đài Loan, sau mở rộng sang các nước Nhật, Hàn Quốc và một số nước trong khu vực Đông Nam Á. Ban đầu, lượng gỗ dăm xuất khẩu của cả nước hàng năm chỉ đạt khoảng 300.000 – 400.000 tấn khô/năm.
Thấy mặt hàng này đang được nhiều thị trường nước ngoài ăn mạnh, lập tức các nhà máy đua nhau mọc lên khắp nơi, tỉnh nào có cảng là có nhà máy xuất hiện. Từ 300.000 – 400.000 tấn/năm, hiện nay lượng dăm gỗ xuất khẩu đã tăng đến 14 – 15 triệu tấn/năm. Điều này chứng tỏ sự phát triển “chóng mặt” của các nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu.
Theo thống kê của Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam, hiện trên toàn quốc có khoảng 80 nhà máy với tổng công suất đạt khoảng 1,5 triệu tấn dăm khô/năm. Theo đó, mỗi năm, số lượng nhà máy nói trên “ngốn” đến hơn 3,5 triệu tấn gỗ nguyên liệu khai thác từ rừng trồng.
Ông Nguyễn An Điềm, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và lâm sản Bình Định, cho biết: “Khi dăm gỗ chưa được xuất khẩu và còn ít nhà máy, nguyên liệu chế biến dăm của các nhà máy chủ yếu sử dụng gỗ từ các loại cây mỡ, cây bồ đề, tre, nứa. Thế nhưng hiện nay, các nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu đều sử dụng gỗ rừng trồng. Trong khi đó, diện tích rừng trồng trên cả nước dù có tăng trưởng hàng năm, nhưng mức tăng trưởng của rừng không theo kịp sự bùng nổ của các nhà máy nên nguồn nguyên liệu ngày càng khan hiếm”.
Hệ lụy
Ở khu vực miền Trung, địa phương có nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu mọc nhanh như “nấm sau mưa” là tỉnh Quảng Ngãi. Nếu như cách đây 2 năm, tại tỉnh này chỉ có khoảng 5 – 6 nhà máy nằm trong Khu kinh tế Dung Quất thì hiện nay, tại đây đã tăng đến 11 nhà máy. Không chỉ vậy, còn có thêm 10 nhà máy khác mọc lên ở hầu khắp các địa phương trong tỉnh này. Riêng trong năm 2012, trên địa bàn Quảng Ngãi đã mọc thêm đến 5 nhà máy.
Nếu như ở các tỉnh khác, mỗi nhà máy chỉ được trang bị 2 – 3 máy, thì những doanh nghiệp sản xuất mặt hàng dăm gỗ ở Quảng Ngãi khi xây dựng nhà máy là “bề thế” hẳn ra, mỗi nhà máy được trang bị đến 6 – 7 máy. Ông Nguyễn Nị, Chủ tịch Hiệp hội dăm bạch đàn tỉnh Quảng Ngãi cho biết, hiện tổng công suất chế biến của 21 nhà máy tại tỉnh này đã đạt mức 100.000 tấn khô/năm.
Do phát triển quá ồ ạt, lại thiếu quy hoạch nên nhiều nhà máy đang phải đối mặt với tình trạng thiếu trầm trọng nguyên liệu, ảnh hưởng lớn đến sản xuất. Là một doanh nghiệp chế biến dăm gỗ xuất khẩu thuộc diện lớn nhất Quảng Ngãi, có trong tay nguồn nguyên liệu khá dồi dào, thế nhưng nhiều tháng qua, các dây chuyền sản xuất gỗ dăm xuất khẩu của Công ty nguyên liệu giấy Dung Quất phải hoạt động cầm chừng, bởi nguyên liệu phục vụ cho chế biến không đáp ứng đủ. Những nhà máy không chủ động được nguyên liệu còn thê thảm hơn, để có nguyên liệu chế biến, phải chạy khắp nơi thu mua gỗ rừng trồng trong dân, kể cả cây non chưa đủ tuổi cũng mua tất.
| “Trong bối cảnh các nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu bùng nổ không kiểm soát nổi như hiện nay, nhiều doanh nghiệp không chủ động được nguồn nguyên liệu không chóng thì chầy cũng lâm vào cảnh bế tắc. Một số nhà máy vì cố duy trì hoạt động mà mua gỗ nguyên liệu một cách vô tội vạ, không đúng chuẩn để sản xuất sẽ làm ảnh hưởng xấu đến các thị trường xuất khẩu về mặt hàng này”, ông Nị nói. |
Ông Nguyễn Nị, Chủ tịch Hiệp hội dăm bạch đàn Quảng Ngãi, tính toán: Tính bình quân mỗi nhà máy trên địa bàn có công suất 4 triệu tấn/năm. Như vậy, trong 1 ngày, mỗi nhà máy phải cần đến ít nhất là 1.000 tấn gỗ nguyên liệu. Với 21 nhà máy như hiện nay, để bảo đảm công suất hoạt động, mỗi ngày cần tới 21.000 tấn nguyên liệu.
“Tuy nhiên, hiện nguồn nguyên liệu của tỉnh Quảng Ngãi chỉ mới đáp ứng được 30% nhu cầu. Đây là nguyên nhân dẫn tới việc tranh mua nguyên liệu, thậm chí mua cả cây non nên chất lượng gỗ dăm xuất khẩu không đảm bảo, các đối tác bắt đầu quay lưng, ép giá” – ông Ni cho hay.
Hiện thị trường tiêu thụ dăm gỗ của các nhà máy ở Quảng Ngãi chủ yếu dựa vào thị trường Trung Quốc và Nhật Bản. Và giá cả phụ thuộc rất lớn vào các đối tác này. Do tình trạng “cẩu thả” trong sản xuất của các nhà máy chế biến dăm gỗ nên các đối tác đã bắt đầu ép giá vì cho rằng, gỗ dăm không đạt chất lượng.
Nếu như đầu năm 2013, giá dăm gỗ xuất khẩu là 138 USD/tấn khô, sau đó rớt thảm chỉ còn 120 USD/tấn. Hiện nay đã nhỉnh lên được 128 – 129 USD, tuy nhiên với cái giá nói trên nhiều doanh nghiệp vẫn bị thua lỗ. Giá gỗ dăm rớt, không chỉ doanh nghiệp khó khăn, mà người trồng rừng cũng lâm cảnh khốn đốn, bởi giá thu mua gỗ nguyên liệu cũng sụt giảm theo.
