ThienNhien.Net – FPIC là từ viết tắt của một khái niệm được du nhập vào nước ta chưa lâu. Nếu diễn dịch một cách tương đối, đó là Quyền của cộng đồng dân cư tiếp cận đến sự đồng thuận trước việc triển khai một dự án, một chính sách mới…trên cơ sở tự nguyện, được báo trước và được cung cấp đầy đủ thông tin.
Theo nhận xét của các chuyên gia có mặt tại hội thảo “FPIC và quyền lợi về đất ở Việt Nam” do Oxfam tổ chức ngày 12/11/2012, nếu xét về mặt ý nghĩa FPIC có nét tương đồng so với quy chế dân chủ cơ sở vốn được khuyến khích ở nước ta lâu nay, hay hiểu một cách nôm na đó chính là khẩu hiệu “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.
Có ý kiến cho rằng, những nguyên tắc này ở nước ta đều có, song việc áp dụng còn mang tính hình thức, bản thân trong tư duy của nhiều nhà quản lý về đất đai chưa hề coi trọng hay xuất phát từ nguyện vọng và quyền lợi của cộng đồng, lấy đó làm căn cứ cho quá trình ra quyết định. Điều này góp phần tạo nên một số vụ việc khiếu kiện đông người như đã xảy ra trong thời gian qua.
Là thành viên tham gia quá trình áp dụng FPIC trong dự án thí điểm về giảm thải các bon thông qua giảm suy thoái rừng và phá rừng của Liên hợp quốc (UN-REDD) tại tỉnh Lâm Đồng, ông Nguyễn Quang Tân – Điều phối viên quốc gia tại Việt Nam của Trung tâm vì Con người và Rừng (RECOFTC) – chia sẻ, quá trình thực hiện FPIC trong lĩnh vực đất đai nói riêng và tài nguyên thiên nhiên nói chung có những rủi ro nhất định.
Nó có thể chạm vào những tranh chấp về quyền lợi vốn đã xuất hiện trước đó, cũng có thể tước đi quyền tiếp cận tài nguyên của người dân nghèo một cách vô tình trong quá trình làm rõ quyền và trách nhiệm quản lý đối với tài nguyên. Đôi khi, việc áp dụng FPIC có thể bị hiểu sai thành rào cản đối với quá trình phát triển khi đặt vào tay cộng đồng quyền thương lượng với các công ty, nhà đầu tư.
Một chuyên gia luật đến từ Trung tâm Nghiên cứu Pháp luật và Chính sách Phát triển bền vững nhận xét việc áp dụng FPIC trong lĩnh vực đất đai ở nước ta còn khá xa vời bởi cho đến hiện tại Luật Đất đai chưa xác lập chủ thể cộng đồng và những quyền lợi gắn với cộng đồng.
Mặc dù có khá nhiều phân tích trái chiều, các đại biểu đều thống nhất rằng FPIC có một ý nghĩa tích cực và quan trọng. Trong thời gian tới, cần tiếp tục làm rõ khái niệm và nội hàm của FPIC, thúc đẩy việc áp dụng công cụ này để đảm bảo quyền lợi của cộng đồng trong quá trình phát triển.
Nếu thực hiện được FPIC, hay nói cách khác nếu để người dân cùng biết, tham gia bàn bạc và tự nguyện đi đến đồng thuận trước khi một dự án, chương trình nào đó liên quan đến đất đai được triển khai, chắc chắn sẽ giảm được khiếu kiện tập thể, giảm được đáng kể các rắc rối và chi phí quản lý phát sinh. Đó là những lợi ích mà FPIC mang lại có thể nhìn thấy trước mắt.
