ThienNhien.Net – Trung tâm Đa dạng sinh học và Phát triển (Viện Sinh học Nhiệt đới) vừa công bố ghi nhận mới về vùng phân bố và hiện trạng quần thể của khoảng 20 cá thể cá heo Irrawaddy tại vùng biển quanh quần đảo Bà Lụa, Khu dự trữ sinh quyển Kiên Giang.
Tháng 6/2010, trong đợt khảo sát về đa dạng sinh học trên cạn của các đảo thuộc quần đảo Bà Lụa, nhóm nghiêm cứu đã thu thập được một bộ xương của cá heo Irrawady trên đảo Hòn Đá Bạc. Đến ngày 9/9/2011, nhóm tiếp tục phát hiện một bầy cá heo ước tính khoảng hơn 20 cá thể và thu thêm 2 mẫu sọ của loài này được chôn trên đảo.
Đây được xem là phát hiện quan trọng về vùng phân bố cũng như số lượng cá thể của loài cá đặc biệt này. Quần thể mới phát hiện có vùng phân bố hoàn toàn tách biệt với các quần thể cá heo Irrawady đã được ghi nhận tại hồ ven biển Songkhla (Thái Lan) và quần thể tại thượng nguồn lưu vực sông Mê Kông.
Điều đáng chú ý là lượng cá thể ghi nhận mới lần này tương đối lớn bởi các nghiên cứu trước đó ở vùng eo biển Malamyapa cũng như ở sông Mê Kông cũng chỉ ghi nhận các bầy có kích thước nhỏ, khoảng 7 – 10 cá thể.
Hiện vẫn chưa có ước lượng đầy đủ về quần thể cá heo Irrawaddy tại khu Bà Lụa, tuy nhiên việc có tối thiểu 3 cá thể loài này bị chết và trôi dạt vào các đảo cũng đã đủ đặt ra những yêu cầu cấp bách về nghiên cứu, bảo tồn.
Trung tâm Đa dạng sinh học và Phát triển hiện đang hợp tác với các tổ chức trong nước và quốc tế nhằm tìm kiếm các giải pháp phù hợp để bảo tồn hiệu quả loài này.
Cũng theo thông tin từ nhóm nghiên cứu, cá heo Irrawaddy có tên khoa học là Orcaella brevirotis thuộc họ Cá heo (Delphinidae), bộ Thú biển (Cetartio-dactyla), thường được gọi là cá heo sông. Loài này có 5 quần thể sống ở các thủy vực khác nhau gồm 3 quần thể sống ở các sông, 01 quần thể sống ở hồ ven biển và 01 quần thể sống ở vùng eo biển Malampaya, Philipin.
Vì chúng có vùng phân bố không liên tục trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới giữa Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, chủ yếu tập trung ở các cửa sông và các thủy vực nước ngọt nên hiện trạng của loài đến nay vẫn chưa được điều tra và đánh giá đầy đủ.
Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN) xếp cá heo Irrawaddy vào nhóm Sẽ nguy cấp (VU) nhưng cũng đồng thời đưa ra khuyến cáo từng quần thể loài này đang đứng trước nguy cơ bị đe dọa rất cao vì số lượng cá thể ít và có xu hướng ngày càng giảm do mất hoặc ô nhiễm sinh cảnh hoặc bị vướng vào lưới đánh bắt, hoặc do việc xây dựng các đê biển cũng như các đập thủy điện. Do đó, trừ quần thể sống vùng ven bờ thuộc Bangladesh, các quần thể còn lại đều được IUCN xếp vào nhóm Cực kỳ nguy cấp (CR).
Ớ Việt Nam, có rất ít thông tin về loài thú biển này, hiện mới chỉ có công bố của nhóm tác giả Đào Tấn Hổ và cộng sự về việc ghi nhận một cá thể bị chết tại khu vực An Giang. Ngay cả Sách đỏ Việt Nam cũng không đề cập đến cá heo Irrawaddy vì thiếu thông tin về tình trạng cũng như vùng phân bố.
