ThienNhien.Net – Hôm nay, ngày 13/10/2010, trong bức thư gửi đến ông Jeremy Bird, Giám đốc điều hành Ủy hội sông Mê Kông, Liên minh Cứu sông Mê Kông đã kêu gọi chính phủ các nước trên lưu vực hủy bỏ kế hoạch xây dựng đập Xayaburi trên dòng chính sông Mê Kông thuộc lãnh thổ Lào, đồng thời dừng quá trình tham vấn đối với con đập này.
Thủy điện Xayaburi có công suất 1.280 MW được lên kế hoạch xây dựng trên con sông Kaeng Luang thuộc dòng chính Mê Kông ở tỉnh Xayaburi của Lào. Khi hoàn thành, 95% sản lượng điện của con đập này dự kiến sẽ được bán cho Thái Lan.
Các thủ tục Thông báo – Tham vấn – Đồng thuận trước (PNPCA) đã được khởi động khi chính phủ Lào gửi tài liệu về Dự án thuỷ điện này tới MRC vào ngày 22/09/2010. Và trong khi Bản báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược cuối cùng do MRC thực hiện chưa được công bố, quá trình PNPCA đã được bắt đầu.
Trong bức thư gửi MRC, Liên minh Cứu sông Mê Kông đã bày tỏ sự phản đối với việc khởi động PNPCA cho con đập Xayaboury. Liên minh cáo buộc, việc khởi động PNPCA khi các tài liệu về dự án Đập Xayaburi chưa được công bố tới công chúng là biểu hiện của sự thiếu minh bạch, đi ngược lại nguyên tắc đầu tiên của PNPCA và như vậy: “PNPCA không những không có tác dụng mà còn dọn đường cho việc xây đập Xayaburi.” Cũng vì vậy, PNPCA được cho là “chuẩn bị sơ sài, thất bại trong các cam kết minh bạch và trách nhiệm công, đồng thời thiếu độ tin cậy ngay từ đầu.”
Liên minh Cứu sông Mê Kông cũng cho rằng thay vì tư vấn cho chính phủ các nước thành viên MRC rằng PNPCA chưa đạt được tính minh bạch, công khai và đáng tin cậy, Ban thư ký MRC đã mở đường và thậm chí khuyến khích quá trình PNPCA. Nói cách khác, MRC đã thất bại trong trách nhiệm với cả các chính phủ thành viên MRC và với cả người dân.
Bất chấp việc Liên minh Cứu sông Mê Kông và các nhóm xã hội dân sự khác đã kêu gọi các chính phủ thành viên MRC hủy bỏ Dự án đập Xayaburi, “việc chính phủ thành viên MRC đẩy nhanh quá trình PNPCA và được Ban thư ký MRC hậu thuẫn, với nguồn tài trợ từ nhiều nhà tài trợ quốc tế, đã phủ nhận những mối lo ngại chính đáng mà công chúng đưa ra.”
Trong khi đó, chính những phân tích từ quá trình Đánh giá Môi trường chiến lược của MRC cho thấy những tác động nghiêm trọng mà con đập Xayaboury sẽ gây ra đối với môi trường sinh thái và cuộc sống của người dân trong lưu vực. Theo đó, đập Xayaboury sẽ khiến nhà cửa của khoảng 2.130 người dân thuộc 10 ngôi làng chìm trong nước; hơn 200.000 người sống gần đập Xayaboury cũng sẽ bị ảnh hưởng đến sinh kế, thu nhập và an ninh lương thực. Con đập cũng làm thay đổi môi trường thủy sinh và hệ sinh thái của con sông Mê Kông khi chặn một tuyến di cư quan trọng của cá tới nhánh thượng nguồn của Luang Prabang ở Lào và Chiang Khong, Chiang Saen ở Thái Lan, đẩy 41 loài cá vào nguy cơ tuyệt chủng, bao gồm cả loài cực kỳ nguy cấp – cá tra dầu Mê Kông.
Mặt khác, ở quy mô rộng hơn, các thảo luận trong quá trình xây dựng Báo cáo Đánh giá tác động Môi trường chiến lược đã cho thấy sự cần thiết phải hoãn lại mọi quyết định xây đập trên dòng chính Mê Kông ít nhất 10 năm hoặc thậm chí hủy bỏ tất cả các kế hoạch xây dựng đập thủy điện.
“Việc PNPCA được khởi động khi Báo cáo Đánh giá tác động Môi trường Chiến lược chưa hoàn thiện và chưa được công bố tới công chúng và các nhà lãnh đạo cấp khu vực đồng nghĩa với việc các chính phủ thành viên MRC và Ban thư ký MRC đã gác lại một bên những phát hiện từ quá trình Đánh giá tác động môi trường và chạy đua một cách vô trách nhiệm trong việc hỗ trợ xây dựng con đập Xayaboury”, bức thư lên án.
Liên minh Cứu sông Mê Kông cho rằng những điều trên cho thấy MRC đang tiếp tục phớt lờ trách nhiệm phản hồi lại mối quan ngại của xã hội dân sự và “chứng tỏ sự thiếu tin cậy của quá trình PNPCA cùng sự thất bại hoàn toàn của MRC với tư cách là một tổ chức cam kết sử dụng công bằng và bền vững dòng sông Mê Kông”.
