ThienNhien.Net – Bệnh nhiễm nấm nguy hiểm và hiếm gặp được đặt tên là Cryptococcus gattii đã âm thầm lan rộng từ phía Nam tỉnh British Columbia, Canada đến Hoa kỳ và đang dần thay đổi hướng đi.
Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra một chủng vi sinh vật xuất hiện gần đây tại Oregon và lây lan trên phạm vi rộng, gây bệnh cho cả người và động vật.
Bệnh xuất hiện trên đảo Vancouver, British Columbia từ 11 năm về trước, nhưng sau đó lan rộng về phía Nam Washington và Oregon.
Hơn 11 năm trôi qua, đến nay, đã có khoảng 220 trường hợp ở tỉnh British Columbia, Canada nhiễm bệnh. Từ 2004, các bác sỹ ở tiểu bang Washington và Oregon cũng thông báo về 50 trường hợp nhiễm bệnh. Trong tổng số 270 ca, có đến 40 người đã chết do bị nhiễm trùng phổi và não.
“Căn bệnh này hầu như chỉ được tìm thấy ở các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới” – Tiến sỹ Dr. Julie Harris, chuyên gia nghiên cứu các bệnh về nấm, thuộc Trung tâm ngăn ngừa và kiểm soát dịch bệnh cho biết. Các “điểm nóng” là Úc, Papua New Guinea, Ai Cập và một phần Nam Mỹ.
Điểm đến bất thường của nấm
 |
|
Bản đồ cho thấy các trường hợp nhiễm nấm Cryptococcus gattii ở người và động vật từ năm 2005 đến năm 2009. (Nguồn: Courtesy of Public Library of Science) |
“Điều thực sự gây ngạc nhiên trong năm 1999 là trong điều kiện khí hậu ôn đới của đảo Vancouver, người dân đã bị nhiễm nấm Cryptococcus gattii”, Harris nói.
Loại nấm này có quan hệ “họ hàng” với một loại nấm khác – có tên gọi là Cryptococcus neoformans, vốn rất quen thuộc với các bác sỹ điều trị bệnh AIDS và cấy ghép nội tạng. Nấm Cryptococcus neoformans thường gây khó khăn cho việc điều trị bệnh nhiễm trùng não ở những người bị suy yếu hệ thống miễn dịch. Nó gây nhiễm khoảng 1 triệu người mỗi năm và giết chết hơn 620.000 người.
Các nhà nghiên cứu không thể lý giải tại sao con người và động vật ở Tây Bắc Thái Bình Dương lại bị nhiễm bệnh nấm nhiệt đới này và tại sao chỉ một vài người bị nhiễm khi tiếp xúc với những người bị bệnh.
“Đây là một căn bệnh nhiễm trùng trong không khí”, Tiến sĩ Harris khẳng định. “Trên thực tế, các bào tử của chúng vô cùng nhỏ (còn gọi là vi bào tử) và có thể lan truyền trong không khí. Vì vậy, giả thuyết đưa ra là bất cứ ai cũng có thể hít phải chúng”.
Chủng nấm này ưa sinh trưởng trong các khu rừng, trên cây và mặt đất. Nhiều người trong số bị nhiễm bệnh đã làm những công việc liên quan đến ngành lâm nghiệp hoặc xây dựng. Nhưng nhiều người khác lại không có sự tiếp xúc rõ ràng với các bào tử nấm Cryptococcus gattii.
Những ca nhiễm bệnh đầu tiên
Trở lại năm 2001, một trong những ca nhiễm bệnh đầu tiên trên đảo Vancouver là một phụ nữ 45 tuổi, cô này đã đi thuyền kayak ở một công viên tỉnh lẻ thuộc bờ biển phía đông của đảo. Khoảng hơn một tháng sau, các triệu chứng bệnh nấm của cô bắt đầu tiến triển, từ những cơn đau đầu và ra mồ hôi trộm vào ban đêm, sau đó phát mau chóng thành bệnh nhiễm trùng não. Vào thời điểm tử vong, khoảng đầu năm 2002, cô đã bị mù và không thể đi bộ hay nói chuyện.
Những trường hợp khác thì chỉ tiếp xúc ngẫu nhiên với rừng hoặc không tiếp xúc đặc biệt với tác nhân lây bệnh nào. Đã có nhiều ca bệnh được phát hiện trong khu vực dân cư ở thành phố, ngoại ô và cả những khu vực có rừng.
Các nhà nghiên cứu cho biết, tính đến nay ngoài tiếp xúc với tác nhân truyền bệnh, các trường hợp nhiễm có thể có triệu chứng tiềm ẩn về bệnh phổi hoặc ung thư; 42% trường hợp nhiễm bệnh đã được dùng thuốc ức chế miễn dịch như corticosteroids. Tuy nhiên, hơn 1/4 trong số đó không có yếu tố nguy cơ nào được nhận dạng.
Cho đến nay, các ca bệnh chủ yếu ở độ tuổi từ 15 đến 95 tuổi. Riêng trẻ em lại có rất ít số ca bị nhiễm bệnh nấm.
Một trong những vấn đề liên quan đến việc theo dõi các ca bệnh là giai đoạn ủ bệnh Cryptococcus gattii thường kéo dài, diễn ra trung bình trong 6 tháng. Điều này thực sự là thách thức vì rất khó để tìm ra sự tiếp xúc nào là tác nhân gây nhiễm quan trọng nhất.
Các nhà nghiên cứu cũng bất ngờ với phát hiện rằng các loài động vật cũng bị nhiễm bệnh, trong đó, mèo và chó nuôi trong nhà dẫn đầu danh sách. Tuy nhiên, các báo cáo cũng xác nhận cừu, dê, ngựa, nai sừng tấm và lạc đà không bướu, thậm chí cả cá heo và cá heo mỏ cũng có thể bị nhiễm bệnh.
Dấu hiệu của biến đổi khí hậu
Rõ ràng bệnh nấm này có thể lan rộng và cũng có thể biến đổi. Edmond Byrnes và các đồng nghiệp tại Đại học Duke, Hoa Kỳ đã phát hiện ra một chủng nấm mới chỉ có ở Oregon. Họ tìm thấy nó qua các ca lây nhiễm xảy ra trong những năm gần đây.
Byrnes cho biết, chủng nấm mới chỉ xuất hiện trong một vài năm, sau đó đã lan rộng khắp Oregon và có khả năng lan sang cả khu vực phía Bắc bang California.
Trong Báo cáo của các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Duke đăng trên Tạp chí trực tuyến Public Library of Science Pathogens, Byrnes cho biết, nhiều chuyên gia cho rằng, sự lây lan của bệnh nấm Cryptococcus gattii là một dấu hiệu của biến đổi khí hậu.
“Chúng ta biết, khí hậu đang biến đổi nhưng chúng ta không biết bằng cách nào sự thay đổi nhỏ trong khí hậu lại có thể ảnh hưởng đến tất cả các sinh vật, cũng như việc cho phép một lượng sinh vật nhất định sinh trưởng tốt hơn trong môi trường đó. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng, những bào tử nhỏ bé này có thể gây nên một căn bệnh thảm khốc.
“Có gì đó bất ổn trong ngực tôi”
Bob Lewis sống tại Portland, bang Oregon đã nhận thấy điều này. Ông vốn là người khỏe mạnh và ưa các hoạt động ngoài trời. Khi bị nhiễm nấm, ông vẫn đua thuyền, câu cá và bơi lội. “Đầu xuân 2007, tôi cảm thấy điều gì đó bất thường trong ngực mình”, Lewis nói. “Tôi đã tìm đến bác sỹ, họ chụp X-quang và chẩn đoán do căn bệnh viêm phế quản”.
Nhiều tháng trôi qua và căn bệnh của Lewis càng tồi tệ hơn. Cuối cùng, ông được đưa tới cơ sở y tế và chuyển tới Đại học Khoa học Sức khỏe Oregon và được chẩn đoán là một trong những trường hợp đầu tiên tại Oregon nhiễm nấm Cryptococcus gattii.
Đợt điều trị kháng sinh không gây tác động đáng kể đến loại nấm. Các bác sỹ đã tranh luận về việc có nên thực hiện phẫu thuật và cuối cùng, họ tìm ra loại thuốc kháng sinh đặc hiệu có thể giết chết loại nấm này. Tuy nhiên, từ đó, Bob Lewis phải thở ô xy và sức khỏe của ông không bao giờ hồi phục được như trước.
Lewis không hề biết rằng, đến thời điểm ông đang chữa trị bệnh thì đã có 39 trường hợp được phát hiện ở Oregon.Cơ quan Phòng chống và Kiểm soát Dịch bệnh thì cho biết, không một cá nhân nào có thể giảm thiểu rủi ro cho chính bản thân họ. Tuy nhiên, họ muốn các bác sỹ đưa ra cảnh báo để các bệnh nhân không phải mất nhiều thời gian chờ đợi chẩn đoán và điều trị như Bob Lewis.
