ThienNhien.Net – Trong tuần qua, Ngân hàng Thế giới ra thông cáo cho biết Dự án thủy điện Nam Theun 2 tại Lào bắt đầu cho doanh thu, một phần nguồn thu đã được đầu tư cho các dịch vụ công như giáo dục, y tế, đường nông thôn, điện và môi trường. Tuy nhiên, cũng như đối với nhiều công trình thủy điện lớn khác được triển khai, các nhà hoạt động môi trường và xã hội vẫn nghi ngờ về hiệu quả thực sự mà Nam Theun 2 đóng góp cho xã hội và người nghèo.
Nam Theun 2 có công suất 1.070MW. Đây là công trình thủy điện lớn nhất và cũng gây nhiều bàn cãi nhất của Lào cho tới nay. Dự án được cung cấp vốn bởi Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) và một số ngân hàng, định chế tài chính khác, thuộc cả hai khối nhà nước và tư nhân.
Theo thông tin từ Ngân hàng thế giới (WB), từ tháng 04/2010 khi bắt đầu vận hành thương mại, Nam Theun 2 (NT2) đã giúp Lào thu được 600.000 USD nhờ bán điện cho Thái Lan. Khoản thu này dự kiến sẽ tăng lên tới khoảng 6,5 triệu USD vào cuối 09/2010.
WB cũng khẳng định rằng tại cao nguyên Nakai, nơi có gần 6.200 người định cư trong năm 2008, người dân đánh giá rất cao môi trường mới xung quanh họ. Hơn 80% cho rằng môi trường tốt hơn và tình hình kinh tế của họ đã khá lên, họ đang hưởng các cải thiện về giáo dục, sức khỏe và phương tiện giao thông. Đến nay, dự án vẫn còn tồn tại một số khó khăn, thách thức tại địa phương như áp lực lên tài nguyên thiên nhiên gia tăng, xói mòn và suy giảm chất lượng nước.
Tuy nhiên, theo đánh giá của các nhà quan sát, các tổ chức giám sát về môi trường và phát triển, các vấn đề thách thức nghiêm trọng hơn nhiều so với thông tin mà WB mà các nhà tài trợ khác công bố. Vấn đề nằm ở chỗ ngay cả các định chế tài chính này cũng đã vi phạm chính sách bảo vệ môi trường và quyền lợi của người dân bản địa trong quá trình cấp vốn đầu tư xây dựng công trình thủy điện.
Nguồn vốn vẫn rót đều vào dự án bất chấp thực tế là chủ đầu tư đã vi phạm cam kết. Công trình đã vận hành trước khi người dân tái định cư được nhận đất sản xuất và cộng đồng vùng hạ lưu được đền bù vườn tược hoa màu bị mất đi do ngập lũ và nguồn cấp nước thay thế, điều đã được quy định rõ trong cam kết trước khi dự án được triển khai.
Mạng lưới sông ngòi quốc tế cho hay dự án thủy điện Nam Theun 2 gây ảnh hưởng đến cuộc sống của khoảng 12 vạn dân vùng hạ lưu sông Xe Bang Fai. Kể từ lúc công trình đi vào hoạt động, mực nước vùng thượng nguồn con sông này đã dâng cao 3,6 m. Chính nhà đầu tư đã cảnh báo người dân trong lưu vực này không sử dụng nước sông cho ăn uống sinh hoạt hàng ngày do ô nhiễm, trong khi đó, nguồn nước ngầm cũng không phải là giải pháp khả thi đối với người dân, thậm chí nhiều máy bơm hỗ trợ người dân khai thác nước ngầm đã không hoạt động sau khi được cấp.
Yêu cầu của các nhà môi trường hiện nay là WB và các định chế tài chính cần giám sát việc tuân thủ chính sách của họ một cách sát sao, yêu cầu chủ đầu tư phải giữ đúng cam kết mà họ đã hứa.
