Hoa ngũ sắc <i>Lantana camara L.</i> thuộc họ cỏ roi ngựa (Verbenaceae), có tên khác là bông ổi, thơm ổi, ổi nho, trâm anh, trâm ổi, bông hôi, hoa tử thới, tử quý, mã anh đơn, cây cứt lợn, người Tày gọi là nhá khí mu.
Đó là một cây nhỏ, dạng bụi, cao 1-2m. Thân vuông phủ đầy lông nháp và có gai quặp xuống. Cành vươn dài. Lá mọc đối, hình trái xoan, dài 3-9cm, rộng 2-4cm, gốc tròn hoặc hình tim, đầu nhọn, mép khía răng đều. Cụm hoa mọc ở kẽ lá và đầu cành thành bông có dạng đầu giả hình cầu. Cả cây có mùi hăng đặc biệt. Mùa hoa quả: tháng 4-9
Tránh nhầm với cây cứt lợn chính tên (Ageratum conyzoides L.) thuộc họ cúc (Asteraceae) chữa viêm xoang mũi, mà ở nhiều nơi nhân dân cũng gọi là hoa ngũ sắc.
Hoa ngũ sắc có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới châu Mỹ, hiện nay đã trở nên hoang dại hóa và phân bố ở nhiều nơi trong nước ta, nhất là các tỉnh trung du và vùng đồi thấp ven biển, thường gặp ở đồi, bãi trống, ven rừng.
Lá ngũ sắc chứa 0,2% tinh dầu, các hợp chất sesquiterpen là caryophylen và phelandren, lantaden, acid oleanolic, a-amyrin và b-amyrin. Hoa chứa 0,07% tinh dầu.
Theo kinh nghiệm dân gian, hoa ngũ sắc được dùng làm thuốc trong những trường hợp sau:
Thuốc cầm máu, sát khuẩn, chữa vết thương, lở loét: Lá ngũ sắc để tươi, rửa sạch, giã đắp. Hoặc lá và hoa ngũ sắc 30g phối hợp với gừng tươi 10g, phơi hoặc sấy khô, tán nhỏ, rây bột mịn, rắc. Nếu vết thương rộng thì băng lại. Ngày làm một lần.
Để chữa ho ra máu, lấy hoa ngũ sắc 15-20g để tươi hoặc 6-10g phơi khô, sắc với 200ml nước còn 50ml, uống làm một lần trong ngày. Dùng riêng hoặc phối hợp với hoa hòe sao đen và rễ bạch cập, mỗi thứ 8g. Có thể thêm đường cho dễ uống. Nước sắc này còn chữa cảm sốt, tăng huyết áp, bệnh ôn nhiệt vào mùa hè, thu.
Thuốc chống viêm, tiêu độc, chữa viêm da, mẩn ngứa, chàm: Lá và hoa ngũ sắc 30-50g, nấu lấy nước đặc, ngâm rửa hằng ngày.
Để chữa rắn cắn, lấy rễ hoa ngũ sắc 20g, dây tơ hồng 20g, rễ bạch hoa xà 20g, dây thần thông 10g, thái nhỏ, phơi khô, sắc uống làm 3 lần trong ngày, cách nhau 20 phút.
Ở Nam Trung Quốc, nước sắc hoa ngũ sắc được dùng tắm chữa ghẻ. Ở Indonesia, Philippines, lá và hoa ngũ sắc giã đắp chữa các vết đứt, lở loét, sưng tấy.
