ThienNhien.Net – Các tỉnh Tây Nguyên đang khuyến khích trồng mới, nhằm mở rộng diện tích cao su từ 124 nghìn ha hiện có lên 224 nghìn ha vào năm 2010. Song, bài học cho thấy không thể vì mở rộng diện tích cao su mà đẩy cuộc sống của gần hàng trăm hộ dân vào tình cảnh khốn đốn như tỉnh Đắk Nông đang làm!
Nằm trong chương trình trồng mới 100 nghìn ha cao su ở Tây Nguyên giai đoạn (2007 – 2010), tỉnh Đắk Nông sẽ trồng 10 nghìn ha, tập trung chủ yếu ở các huyện Cư Jút, Tuy Đức và Đắc G’long.
Hiện tại, Đắk Nông đã giao cho Công ty Cổ phần cao su Đồng Phú hơn 4.000 ha và Công ty Cổ phần TNHH&TM Vĩnh An 862 ha để trồng cao su, khoanh nuôi tái sinh rừng, trong đó diện tích trồng cao su của 2 doanh nghiệp này là hơn 2.800 ha.
Trước đây, do việc quản lý rừng của các lâm trường lỏng lẻo, thiếu trách nhiệm nên hàng nghìn ha đất lâm nghiệp đã bị người dân, phần lớn là bà con di cư tự do lấn chiếm xâm canh, xâm cư, có khu vực đã trở thành thôn làng ổn định. Nhưng khi giao đất cho các doanh nghiệp trồng cao su, tỉnh Đắk Nông giao cả phần diện tích mà người dân đã sinh sống ổn định hơn chục năm nay, khiến hàng trăm hộ dân, với hàng nghìn nhân khẩu ở thôn 5 xã Đắk Wil và thôn Nam Tiến xã Ea Pô, huyện Cư Jút rơi vào tình cảnh không đất sản xuất.
 Văn phòng Công ty Cổ phần cao su Đồng Phú tại thôn Nam Tiến, xã Ea Pô, huyện Cư Jút. |
Điều tra theo đơn kêu cứu của đại diện người dân, chúng tôi nhận thấy hơn 400 hộ dân hiện sinh sống ở thôn 5 xã Đắk Wil và thôn Nam Tiến xã Ea Pô là đồng bào dân tộc thiểu số di cư tự do từ các tỉnh phía Bắc vào lập nghiệp từ hơn 10 năm trước. Mặc dù là đất lấn chiếm từ đất rừng do Lâm trường Cư Jút quản lý, nhưng bà con đã dựng nhà cửa và khai khẩn nương rẫy sản xuất khá ổn định.
Thôn 5, xã Đắk Wil đã được tỉnh đầu tư xây dựng đường điện, mở mang đường giao thông, làm cho cuộc sống người dân thêm khởi sắc. Các chị Lê Thị Yến, Nguyễn Thị Lợi đại diện cho các hộ dân thôn 5 có đất ở, nhà ở, đất sản xuất trong diện thu hồi cho phát triển cao su bức xúc: “Gần 10 năm trước đây, chúng tôi phải bỏ tiền ra mua đất ở với giá 3 triệu mét chiều ngang mặt đường, hơn 50 triệu đồng ha đất nương rẫy để trồng điều. Nay đất rẫy có giá 150 triệu đồng/ha, vườn điều hơn 200 triệu đồng/ha, trong khi đó tỉnh thu trắng (không đền bù, mà chỉ hỗ trợ tiền khai hoang với mức 5 triệu đồng/ha đất rẫy và hơn 10 triệu đồng/ha có cây điều, hỗ trợ mỗi hộ có nhà cửa trên đất phải dỡ bỏ là 2,5 triệu đồng/căn). Như vậy sau khi bị thu đất, nông dân làm sao mua được đất để có kế sinh nhai?”.
Từ trung tâm xã Ea Pô, chúng tôi phải đi 22 km, chủ yếu là đường đất đỏ mịt mù bụi mới tới thôn Nam Tiến. Thôn nằm gần bên dòng Sê-rê-pốk và do đồng bào dân tộc Mường di cư từ tỉnh Thanh Hoá vào lập nên từ năm 1992.
Nay cả thôn có 165 hộ, 661 nhân khẩu, bà con đã định canh, định cư khá ổn định, bình quân một hộ có hơn 2 ha đất sản xuất, chủ yếu trồng điều đã cho thu hoạch. Ngày 16/10/1996, thôn Nam Tiến được thành lập theo Quyết định số 218/QĐUB của UBND huyện Cư Jút (thuộc tỉnh Đắk Lắk cũ), và chi bộ Đảng cùng các tổ chức đoàn thể được kiện toàn. Nhờ biết làm ăn mà nhiều hộ có thu nhập khá ổn định và có nguyện vọng gắn bó với vùng đất này.
Ông Lương Văn An cho biết: “Gia đình có 5 ha điều, và vườn cây ăn trái, bình quân mỗi năm thu được hơn 70 triệu đồng. Cuộc sống của vợ chồng tôi và 3 con khá tươm tất, đứa con đầu học hết cấp 3 và đã tốt nghiệp trường nghề, gia đình sắm được xe máy, xe cày, ti vi.”
Trao đổi với chúng tôi, anh Đàm Quang Thịnh, Phó chủ tịch UBND xã Ea Pô cũng tỏ ra lo lắng: Hầu hết những hộ dân ở thôn Nam Tiến là đồng bào dân tộc thiểu số, thuộc diện nghèo bà con mới di cư vào để làm ăn sinh sống. Nay thu đất, chỉ hỗ trợ tiền khai hoang, và hỗ trợ tiền chuyển nhà, mà không được đền bù gì cả sẽ khiến cuộc sống bà con khó khăn hơn. Khi chuyển ra khu định cư, các hộ này chỉ được cấp 400 m2 đất ở, không được giải quyết đất sản xuất, trong khi đó Công ty Đồng Phú chỉ cam kết nhận những người từ 18 đến 35 tuổi vào làm công nhân, vậy là những người còn lại, chiếm đa số sẽ không có việc làm”.
Ngày 22 – 2, làm việc với chúng tôi, các ông Hoàng Phú, Chủ tịch và Trương Thanh Tùng, Phó chủ tịch UBND huyện Cư Jút cho biết, đến thời điểm này, trên địa bàn thôn 5 xã Đắk Wil và thôn Nam Tiến xã Ea Pô đã có 262 hộ bị thu hồi đất, thu hồi vườn cây với tổng số tiền hỗ trợ là 9 tỷ 660 triệu đồng, bình quân một hộ nhận 36 triệu đồng. Với số tiền 36 triệu đồng, chắc chắn người dân không thể mua nổi 2 sào đất, trong khi trước đó họ đang có vài ba héc ta, trị già hàng trăm triệu đồng (!)
Mặc dù lãnh đạo huyện Cư Jút khẳng định: “Những hộ có đất thu hồi trồng cao su sẽ được nhận khoán vườn cây bằng hoặc nhiều hơn diện tích đất cũ của họ, được tiếp tục sản xuất cây hoa màu khi cao su chưa khép tán. Đối với vườn điều kinh doanh, người dân có quyền giữ lại để sản xuất”, nhưng thực tế lại hoàn toàn trái ngược.
Ông Vi Văn Liêng, thôn Nam Tiến, xã Ea Pô phản ánh: “Cả thôn đã có 37 hộ có điều kinh doanh bị chính quyền xã và doanh nghiệp ép chặt để thu hồi đất trồng cao su. Trong đó gia đình tôi có hơn 1 ha điều trên 10 năm tuổi bị chặt hạ và 2,8 ha đất rẫy bị thu hồi, mà chỉ nhận được 18 triệu 300 nghìn đồng tiền hỗ trợ, không đủ chi phí cho khai hoang diện tích đất bị thu hồi. Gia đình tôi không hề được Công ty Vĩnh An giao khoán vườn cây.
Vì vậy, từ năm 2006 đến nay, cuộc sống của 5 con người trong gia đình rất cơ cực, vì không còn đất sản xuất”. Nhiều người dân bị mất đất, mất nhà cho dự án trồng cao su nêu câu hỏi: “Nếu vùng đất này buộc phải trồng cao su, thì sao tỉnh không hướng dẫn để người dân chúng trồng, tạo điều kiện ổn định cuộc sống mà lại thu trắng đất của dân giao cho doanh nghiệp cổ phần và công ty tư nhân ở tận đâu đến?”.
Vẫn biết việc đền bù, hỗ trợ khi thu hồi đất của dân cho thực hiện các dự án là phải tuân theo những quy định rất cụ thể chặt chẽ của Nhà nước. Nhưng theo chúng tôi, rõ ràng việc thu hồi đất để trồng cao su mà tỉnh Đắc Nông đang thực hiện đã khiến cho hàng trăm hộ dân nghèo rơi vào tình cảnh khó khăn, gây hậu quả xã hội không dễ khắc phục.
Lẽ ra trước khi thu hồi đất, chính quyền tỉnh Đắk Nông phải tính đến việc di dời, tổ chức định canh, định cư cho người dân trong vùng quy hoạch trồng cao su. Nên chăng, sau khi thu hồi đất của dân để trồng cao su, các doanh nghiệp cần áp dụng mô hình giao khoán vườn cây cho người dân chăm sóc, khai thác như nhiều doanh nghiệp cà phê, cao su đã và đang làm ở Tây Nguyên, vừa tạo công ăn việc làm, ổn định đời sống cho nhân dân địa phương, vừa làm lợi cho doanh nghiệp. Và trước khi lo làm giàu, tỉnh Đắk Nông cần phải lo ổn định cuộc sống cho dân, có như vậy xã hội mới thực sự ổn định./.
