Toàn tỉnh chỉ mới có 43% số hộ dân nông thôn sử dụng nước sạch. Song điều đáng nói là, qua kiểm tra 14 công trình nước sạch thì có đến 8 công trình cung cấp lượng nước sạch rất thấp so với công suất thiết kế, bị nhiễm phèn, nhiễm vi sinh, sắt, nhiễm bẩn…Và người dân đành phải chịu khát ở ngay công trình nước sạch.
Nước sạch nhưng vẫn bẩn!
Ông Nguyễn Tấn Nghĩa – Chủ tịch UBND xã Ea Lâm (huyện Sông Hinh) – cho biết, xã vùng cao Ea Lâm có đến 50% số hộ dân (trong tổng số có 415 hộ với gần 2.300 nhân khẩu) thiếu nước sinh hoạt. Cả xã có 5 buôn với 14 giếng nước, thì chỉ có 9 giếng dùng được nhưng luôn bị cạn kiệt và không đảm bảo chất lượng. Trước thực trạng này, UBND tỉnh đã chỉ đạo cho Trung tâm Nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường (Sở NN và PTNT) đầu tư hơn 1,2 tỉ đồng xây dựng công trình nước sạch tại xã Ea Lâm và được đưa vào sử dụng cuối năm 2005.
Theo thiết kế, công trình này cung cấp đủ nước sinh hoạt cho người dân toàn xã sử dụng, thế nhưng thực tế chỉ đáp ứng được khoảng 50% số hộ được sử dụng, và đến tháng 9.2006, chỉ còn 142 hộ ở buôn Học, buôn Gao và buôn Bưng B sử dụng. Song, điều đáng bàn là chất lượng nguồn nước này không đảm bảo, nên hiện nay phải ngừng hoạt động, bởi qua kiểm tra của các ngành chức năng thì hệ thống nước sạch ở Ea Lâm bị nhiễm phèn từ 2,5 đến 3 lần mức cho phép – theo tiêu chuẩn quy định của Bộ Y tế. Điều này dẫn đến tình trạng người dân Ea Lâm phải chịu khát ở ngay công trình nước sạch!
Theo Trung tâm Y tế dự phòng Phú Yên, qua kết quả kiểm tra, xét nghiệm 14 trong tổng số 17 công trình nước sạch trong tỉnh, thì có đến 8 công trình có chất lượng nước không đạt tiêu chuẩn, không bảo đảm nước sinh hoạt hợp vệ sinh do bị nhiễm phèn, nhiễm bẩn, vi sinh, sắt, chất hữu cơ và các chất hoá học khác, nhưng chưa có giải pháp khắc phục… như các công trình cấp nước ở Phú Sen (Phú Hoà), Hội Sơn (Tuy An), Xuân Thọ 1 (Sông Cầu), Phú Tiến (Đồng Xuân)…
Yếu kém trong quản lý công trình nước sạch
Trong 3 năm qua, tổng kinh phí đã đầu tư cho chương trình nước sạch của tỉnh chỉ hơn 13,7 tỉ đồng, đạt tỉ lệ gần 8% so với mục tiêu (180 tỉ đồng) là quá ít. Bên cạnh đó, nguồn vốn đầu tư hầu như dựa hoàn toàn vào trung ương hoặc nguồn vốn tài trợ khác ngoài ngân sách tỉnh; riêng trong 2 năm 2006-2007, tỉnh không bố trí vốn cho chương trình này. Điều đáng nói là, đa số các công trình nước sạch đã xây dựng đạt chất lượng kém, không phát huy hiệu quả.
Theo khảo sát tại 14 trong tổng số 17 công trình cấp nước tập trung, được xây dựng tại 6 huyện có công suất thiết kế cấp nước cho 4.180 hộ, nhưng thực tế mới chỉ giải quyết nước sinh hoạt cho 1.883 hộ, đạt 44%. Thực tế, qua quá trình khai thác, một số công trình nước đã xuống cấp và hư hỏng, nhưng chưa được khắc phục, dẫn đến lãng phí đầu tư, thất thoát nước sinh hoạt… Do vậy, vẫn còn hơn 50% số người dân chưa được tiếp cận nguồn nước sạch từ các hệ cấp nước tập trung được xây dựng ở ngay tại địa phương mình!
Giám đốc Trung tâm Nước sạch và VSMT Phú Yên Nguyễn Hữu Thứ cho rằng: Sự xuống cấp của các công trình cung cấp nước sinh hoạt nông thôn chủ yếu là do khâu quản lý của địa phương. Hầu hết các công trình cấp nước thu không đủ bù chi nên không có kinh phí sửa chữa; thêm vào đó, việc vận hành của nhân viên tại các công trình này còn yếu về nghiệp vụ chuyên môn – cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến tính bền vững của công trình.
Tỉnh Phú Yên đưa ra mục tiêu đến năm 2010, phải đạt tỉ lệ 85% số dân được sử dụng nước sinh hoạt đạt chuẩn hợp vệ sinh, theo định mức tối thiểu 60 lít/người/ngày với tổng vốn đầu tư 180 tỉ đồng. Đây là điều rất khó trở thành hiện thực, nếu tỉnh Phú Yên không sớm có giải pháp khắc phục, khai thác có hiệu quả các công trình đã xây dựng, và huy động được các nguồn lực đầu tư cho chương trình mục tiêu quốc gia này.
UBND tỉnh vừa giao Sở Xây dựng chủ trì tiến hành thanh tra tất cả các công trình cấp nước sạch đã được đầu tư xây dựng bằng nhiều nguồn vốn, như Chương trình mục tiêu quốc gia nước sạch -VSMT, Chương trình 135, Chương trình 134, chương trình trung tâm cụm xã và các nguồn tài trợ khác do Trung tâm Nước sinh hoạt và VSMT nông thôn Phú Yên, các huyện làm chủ đầu tư. Sở Xây dựng Phú Yên phải báo cáo kết quả thanh tra với UBND tỉnh trước ngày 15/09/2007.
