Hiểm họa từ làng nhang lớn nhất TP HCM

Kế sinh nhai đã buộc hàng chục con người ngâm mình trong những xưởng sản xuất nhang thủ công đầy bụi và thiếu an toàn lao động. Họ không biết rằng, bụi nhang đang là “kẻ thù” của nhiều căn bệnh nguy hiểm mà họ không hề biết.

Chung sống với… bụi
Chạy dọc theo tỉnh lộ 10 đoạn từ phường Tân Tạo A và B của quận Bình Tân là những cơ sở sản xuất nhang thủ công và nhang nhúng lớn nhất ở TP.HCM. Nghề  này đã có hơn 25 năm, và hiện chỉ còn khoảng hơn 50 hộ theo nghề.

Chúng tôi có mặt tại cơ sở nhang se thủ công ở địa chỉ 1167 khu phố 5, phường Tân Tạo lúc trời nắng như đổ lửa. 5 phụ nữ đang se nhang trong một căn chòi lá nhỏ, ẩm thấp và ngột ngạt bởi mùi hương liệu và bụi nhang.

Chị Lâm Thị Bé Ba, 43 tuổi ở khu phố 5 đã có 20 năm trong nghề vừa thoăn thoắt se nhang vừa kể: “Do không có vốn nên tụi tôi chỉ biết đi làm công cho người ta. Mỗi ngày tôi se được khoảng 5.000 cây với giá 1.000 cây được tính 5.000 đồng”.

Theo chị Ba, làm nhang ăn theo công thì mỗi ngày cũng kiếm đủ cơm để lo cho 2 miệng ăn, còn chuyện có của dư của để thì có nằm mơ cũng không dám nghĩ.

Chị Ba kể, do đã “ngấm” bụi nhang từ hơn 20 năm nên tháng nào trái gió trở trời cũng ngã bệnh, vì thế có lúc phải chạy vạy đủ đường để lo thuốc thang.

“Nhiều lần đi khám, uống thuốc là hết, nhưng ở đây chẳng ai biết bụi nhang là “thủ phạm” gây bệnh nên còn sức ngày nào thì cứ làm ngày ấy để mưu sinh” – Chị Ba bùi ngùi.

Không chỉ chị Ba, chị Nguyễn Thị Thủy 38 tuổi và chị Nguyễn Thị Như 39 tuổi đều ngụ ở khu phố 5 cũng cùng chung nỗi lo: “Đã sinh nghề thì có tử nghiệp”. Chị Thủy cũng đã có 15 năm trong nghề se nhang công cho người khác.

Chị nói rằng: “May mà ông trời còn thương cho sức khỏe dồi dào chứ ngã bệnh chẳng biết tiền đâu để trang trải. Việc làm nhang trông nhẹ nhàng nhưng độc hại lắm! Nhưng không làm cũng chẳng biết làm gì!”.

Gắn với nghề se nhang của một cơ sở tên Thảo ở làng nhang Tân Tạo hơn 23 năm nay, nên chị Trương Thị Say đã khá rành rọt cách pha nhang và hiểu về sự nguy hại của nghề nhang. Ngồi bệt giữa nền nhà, chị Say vừa lấy một 1kg bột tùng  đã được bà chủ  “pha chế”  chất cháy cũng như hóa chất cho thơm, trộn với 250mg keo liễu và một ca nước rồi đập bành bạch xuống đất.

Theo chị Say, tiếp đến là công đoạn se lại thành cây nhang cùng với bột áo- một loại vỏ cây đã được xay nhuyễn, rồi phơi khô và nhúng phẩm màu chân nhang.

Chị Say nói: “Ngày nào cũng tiếp xúc với bột áo khô đầy bụi với mùi ngào ngạt từ hóa chất hương liệu nên đã quen rồi. Nhưng se nhang kiểu thủ công như chúng tôi còn dễ chịu hơn chứ làm nhang nhúng mới kinh hoàng”.

Trở lại làng nhang Tân Tạo, nơi có khoảng gần 10 lò nhang nhúng đã thấy bụi nhang lởn vởn xoáy ngược lên trời từ những lò nhang. Đó là những lò nhang có máy móc gánh đỡ một số công đoạn nhưng bù lại bụi bay mù trời.

Khi chúng tôi đặt chân vào một cơ sở nhang nhúng nằm trên tỉnh lộ 10 , cứ tưởng như  bị dội trở lại bởi bụi nhang và mùi nồng nặc từ hương liệu, phẩm màu xộc thẳng vào mũi, vào mắt cay xè.

Một công nhân lấm lem bụi, mình trần chỉ để lộ đôi mắt với hàm răng trắng bệch ôm một bó nhang vừa nhúng xong bước ra, cười nói: “Muốn biết chúng tôi chịu bụi, chịu nóng cỡ nào mấy anh cứ vào…lò nhang mà xem”. “Thế không có bảo hộ gì hết sao?”- Tôi hỏi. “Bảo hộ gì, tụi tôi gắn với nghề này 20 năm rồi, ngày nào cũng ngửi mùi nhang, hít bụi… riết thành quen!”. “Thế đã bao giờ anh đi khám sức khỏe chưa?”. “Có nhiều lúc trở trời hay nhức đầu sổ mũi chứ chưa có bệnh gì nghiêm trọng nên khám gì cho tốn tiền”.

Tại một cơ sở nhang ép ở khu phố 6 của làng nhang, chúng tôi cũng bắt gặp hàng chục người làm nhang lấm lem bụi đang đùn nhang và lăn áo bột nhưng không có bảo hộ lao động, làm việc trong môi trường chật hẹp, mật độ bụi nhang dày đặc rất mất vệ sinh và thiếu an toàn phòng chống cháy nổ.

Bệnh tật “treo” lơ lửng.

Chưa bao giờ những người làm nhang thủ công, kể cả những người làm nhang nhúng được khám sức khỏe trong suốt quá trình theo nghề. Mặc dù trong một nghiên cứu mới đây từ Phân viện Khoa học kỹ thuật – Bảo hộ lao động (KHKT- BHLĐ) TPHCM cho thấy, nhiệt độ ở những cơ sở sản xuất nhang luôn trên 320C; mức tiếng ồn từ các máy móc thủ công cũng trên 70dBA và hàm lượng bụi nhang sau khi tiến hành đo được tại các cơ sở ở “làng nhang Tân Tạo” cho thấy bụi nhang chiếm hơn 15mg/m3.

Kinh hoàng hơn là chỉ tiêu nồng độ hơi khí độc HxCy trong nhang qua phân tích lên đến 25mg/m3; hàm lượng chất cặn lơ lửng trong nước thải từ các lò nhang là 100mg/l.

Trong một nghiên cứu về “ảnh hưởng của môi trường ở các cụm sản xuất làng nghề đến sức khỏe người lao động và khu dân cư” trong đó có làng nhang của Thạc sĩ Phạm Bích Ngân – Phân viện KHKT- BHLĐ TPHCM – cho thấy, làm nhang là nghề có sự độc hại cao nhất trong các nghề.

Thạc sĩ Ngân cho rằng, nghề nhang luôn phải đối mặt thường xuyên với yếu tố độc hại là bụi, không khí, nóng và ẩm thấp. Tuy vậy, môi trường lao động ở đây vẫn không được cải thiện. Bằng chứng là trong một điều tra về tình hình sức khỏe của hơn 100 lao động ở làng nhang cho thấy, người lao động ở đây đang gặp phải những căn bệnh nặng về tai mũi họng, da, tiết niệu, phụ khoa và phổi.

Trong số 50 người được phỏng vấn sức khỏe sau lao động đều cho rằng quá mệt, tuy nhiên họ không được khám bệnh định kỳ hằng năm và tư vấn về sức khỏe.

Theo Thạc sĩ Ngân, trong 43 lao động được chụp X- quang mới đây có 7 người có vấn đề về phổi, 2 người mắc bệnh lao, 3 người mắc bệnh viêm phế quản và 2 người bị suy tim và hạch rốn phổi do bụi nhang ngấm nhiều vào cơ thể trong suốt quá trình làm nhang.

“Để làng nhang tồn tại, trong thời gian tới chúng tôi sẽ đầu tư hỗ trợ vốn và  quy hoạch lại các cơ sở làm nhang nhỏ lẻ có thể liên kết để thành lập các tổ chức lớn hơn. Đồng thời yêu cầu các cơ sở phải khám sức khỏe và chụp X- quang phổi định kỳ cho người lao động. Nếu cơ sở nào không đảm bảo sức khỏe cho công nhân, gây ô nhiễm phải xử lý”- Thạc sĩ Ngân cho biết.